Η μεταναστευτική πολιτική της Κύπρου βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι: Η αναδραστική στάση της κυβέρνησης, που παρά τα όποια θετικά της στοιχεία περιορίζεται σε αποσπασματικές ενέργειες, αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει τις πολύπλευρες προκλήσεις του μεταναστευτικού ζητήματος. Εξίσου προβληματικές είναι οι πολωτικές θέσεις της Αριστεράς, που παρουσιάζει κάθε μορφή μετανάστευσης ως εγγενώς θετική, αλλά και της Ακροδεξιάς, που την απορρίπτει συλλήβδην ως απειλή. Η πραγματικότητα απαιτεί μια διαφοροποιημένη, τεκμηριωμένη και ισορροπημένη προσέγγιση: ενεργητική προώθηση της νόμιμης μετανάστευσης (άδειες εργασίας και φοιτητές) με ουσιαστικές πολιτικές ένταξης και αυστηρή αποτροπή της παράνομης μετανάστευσης. Με την ανεργία στην Κύπρο να βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα (4,6% - Eurostat), η υφιστάμενη πολιτική δημιουργεί παράδοξα προβλήματα, ωθώντας ουσιαστικά κατά τα άλλα καλούς εργοδότες σε παρανομία λόγω γραφειοκρατικών εμποδίων και καθυστερήσεων.
Η σημερινή πολιτική χαρακτηρίζεται από έλλειψη στρατηγικής και διάκρισης μεταξύ νόμιμης και παράνομης μετανάστευσης. Η κυβέρνηση εστιάζει σε μέτρα αποτροπής, όπως ελέγχους συνόρων και επαναπατρισμούς, χωρίς να αντιμετωπίζει τις αιτίες που καθιστούν την παράνομη μετανάστευση ελκυστική. Η νόμιμη μετανάστευση, που θα μπορούσε να καλύψει κενά στην αγορά εργασίας, υπονομεύεται από γραφειοκρατικά εμπόδια. Οι εργοδότες αντιμετωπίζουν περίπλοκες διαδικασίες για άδειες εργασίας ή αποκλείονται εντελώς από τις διαδικασίες αυτές, ενώ σε τομείς όπως η φιλοξενία και οι κατασκευές, η έλλειψη προσωπικού αναγκάζει επιχειρήσεις να λειτουργούν υποστελεχωμένες ή να προσλαμβάνουν παράνομα εργαζομένους. Το κράτος, εν μέσω χαμηλής ανεργίας, δημιουργεί τις συνθήκες για παραοικονομία.
Εξίσου προβληματική είναι η πολιτική για ξένους φοιτητές από τρίτες χώρες, που αποτελούν το 30% των εγγεγραμμένων στα κυπριακά πανεπιστήμια το 2024. Περιορίζονται σε 20 ώρες εργασίας εβδομαδιαίως σε περιοριστική λίστα εγκεκριμένων επαγγελμάτων και υποχρεούνται σε επαναπατρισμό πριν εργαστούν μετά την αποφοίτηση, επιβαρύνοντας εργοδότες με επιπλέον κόστος. Αυτό περιορίζει την οικονομική τους αυτονομία και στερεί από την αγορά ένα μορφωμένο εργατικό δυναμικό. Αντίθετα, ανεπτυγμένες χώρες εφαρμόζουν πιο ευέλικτες πολιτικές:
• Γερμανία: Επιτρέπει να εργάζονται χωρίς να απαιτείται ειδική άδεια εργασίας για εργασίες που δεν επηρεάζουν τις σπουδές και 18μηνη βίζα αναζήτησης εργασίας μετά την αποφοίτηση, ενισχύοντας τομείς όπως η πληροφορική.
• Αυστραλία: Κατήργησε το όριο ωρών εργασίας το 2023 και προσφέρει βίζα 2-4 ετών μετά την αποφοίτηση, προσελκύοντας 600.000 φοιτητές το 2024.
• Καναδάς: Προσφέρει τριετή βίζα εργασίας μετά την αποφοίτηση. Αυτή η πολιτική έχει καταστήσει τον Καναδά κορυφαίο προορισμό για φοιτητές (περίπου 800.000 το 2024), ενισχύοντας την οικονομία και την καινοτομία.
• Ολλανδία: Επιτρέπει δωδεκάμηνη βίζα αναζήτησης εργασίας, υποστηρίζοντας την τεχνολογία.
Οι περιορισμοί της Κύπρου αποθαρρύνουν τους φοιτητές από το να παραμείνουν, στερώντας την οικονομία από τα οφέλη τους και επιβάλλοντας στις επιχειρήσεις σημαντικά επιπρόσθετα κόστη.
Για μια ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική, η Κύπρος χρειάζεται να υιοθετήσει μια διττή στρατηγική. Απλοποίηση αδειών εργασίας: Ψηφιακή πλατφόρμα για έγκριση εντός 30 ημερών και επέκταση της fast-track διαδικασίας για τομείς με υψηλή ζήτηση (π.χ. τουρισμός, τεχνολογία), όπως στην Ολλανδία. Απεριόριστη πρόσβαση φοιτητών στην εργασία: Κατάργηση της λίστας επαγγελμάτων, με βίζα 12 μηνών μετά την αποφοίτηση, όπως στη Γερμανία. Αποτροπή παράνομης μετανάστευσης: Ενίσχυση ελέγχων και κυρώσεων σε εργοδότες, με ταχύτερους επαναπατρισμούς, όπως στη Δανία. Ενσωμάτωση μέσω κατάρτισης: Προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και γλωσσικής κατάρτισης ειδικά στοχευμένα για νόμιμους μετανάστες, όπως στη Σουηδία. Εκπαίδευση παιδιών μεταναστών: Υποχρεωτική διετής εκμάθηση ελληνικών σε εξαίρετο επίπεδο πριν από την υποχρεωτική εγγραφή σε δημόσια σχολεία, ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη.
Η παρούσα πολιτική, όπως και δημόσια συζήτηση, που κινούνται μεταξύ καταστολής και ιδεολογικών πολώσεων, δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας σύγχρονης οικονομίας. Η νόμιμη μετανάστευση μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης, ενώ η παράνομη πρέπει να αντιμετωπιστεί με αποφασιστικότητα και ανθρωπισμό. Πώς μπορούμε να διευκολύνουμε τη νόμιμη μετανάστευση χωρίς να επιβαρύνουμε το σύστημα; Ποιες ευρωπαϊκές πρακτικές μπορούν να προσαρμοστούν στην Κύπρο; Η δημόσια συζήτηση είναι κρίσιμη για να διαμορφωθεί μια πολιτική που εξισορροπεί ανάπτυξη, συνοχή και ασφάλεια.
Η Κύπρος πρέπει να εγκαταλείψει την αναδραστική προσέγγιση και να υιοθετήσει μια στρατηγική που προωθεί τη νόμιμη μετανάστευση και αποτρέπει την παράνομη. Μέτρα όπως ταχύτερες άδειες εργασίας, ελεύθερη πρόσβαση φοιτητών στην εργασία και προγράμματα ενσωμάτωσης μπορούν να ενισχύσουν την οικονομία. Η Κύπρος οφείλει να εμπνευστεί από τη Γερμανία, την Αυστραλία και την Ολλανδία, συνδυάζοντας αποτελεσματικότητα και ανθρωπισμό.
*Ο κ. Φάνος Κουρουφέξης είναι μέλος Εκτελεστικού Γραφείου του Δημοκρατικού Συναγερμού.
