Οι πυρκαγιές δεν είναι πια εξαιρέσεις αλλά προβλέψιμα, σχεδόν βέβαια, γεγονότα. Η κλιματική αλλαγή έχει καταστήσει την ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες τον κανόνα, όχι την εξαίρεση. Οι πυρκαγιές πλέον δεν καίνε απλώς δέντρα και χωράφια, διαλύουν οικοσυστήματα, διαταράσσουν τοπικές οικονομίες, υπονομεύουν τη δημόσια υγεία και δοκιμάζουν την κοινωνική συνοχή. Η φωτιά είναι το ορατό σύμπτωμα, αλλά τα αποτελέσματά της απλώνονται πολύ πέρα από τη φλόγα, στον αέρα που αναπνέουμε, στο έδαφος που χάνουμε, στους θεσμούς που δεν ανταποκρίνονται. Οι καλοκαιρινές πυρκαγιές δεν είναι πλέον «ακραία φαινόμενα». Είναι η νέα πραγματικότητα. Οι πυρκαγιές δεν καταστρέφουν μόνο το φυσικό περιβάλλον. Αποτελούν καταλύτες κοινωνικών, οικονομικών και θεσμικών κρίσεων που εκδηλώνονται σε πολλά επίπεδα, πολύ πέρα από την άμεση φλόγα. Όμως, η Κύπρος συνεχίζει να τις αντιμετωπίζει με ανύπαρκτο συντονισμό και κρατική ανετοιμότητα που πλέον κοστίζει ανθρώπινες ζωές, περιουσίες, φυσικό πλούτο και, όπως δείχνουν διεθνείς εκτιμήσεις, δισεκατομμύρια σε μακροπρόθεσμες ζημιές.
Η σύγκριση με τα διεθνή παραδείγματα είναι αποκαλυπτική. Η Clarity.io και άλλοι οργανισμοί τονίζουν ότι οι πραγματικές επιπτώσεις των πυρκαγιών φτάνουν πολύ πέρα από την πρώτη εικόνα. Μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία (λόγω καπνού και μικροσωματιδίων),οικονομικές απώλειες για τοπικές επιχειρήσεις, απώλεια παραγωγικής γης, και ψυχολογικές συνέπειες στις τοπικές κοινωνίες. Όλα αυτά δεν αποτιμώνται στην Κύπρο. Ούτε υπολογίζονται. Ούτε καν αναφέρονται.
Παρά τις επαναλαμβανόμενες καταστροφές, από τη Σολιά, στον Αρακαπά, μέχρι τα τελευταία συμβάντα στην Πάφο και Λεμεσό, δεν υπάρχει εθνικό σχέδιο πρόληψης που να λειτουργεί ουσιαστικά:
• Δεν αξιοποιούνται ψηφιακά εργαλεία (π.χ. αισθητήρες θερμότητας, drone επιτήρησης).
• Δεν υπάρχουν ενιαία χαρτογραφημένα δεδομένα κινδύνου.
• Προληπτικές δράσεις, δασοκομικά μέτρα (αραιώσεις, καθαρισμοί βλάστησης).
• Δεν υπάρχει συνεχής εκπαίδευση κοινοτήτων, ο κατάλληλος εξοπλισμός και ανθεκτικές υποδομές.
Η Πολιτεία ενεργεί αντιδραστικά και αποσπασματικά, με έμφαση στη «φωτογραφία της επόμενης ημέρας», αντί για τη δημιουργία δομών που θα απέτρεπαν την πυρκαγιά εξαρχής.
Το κράτος είτε υποεκτιμά είτε αγνοεί τα πραγματικά κόστη και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότερες κυβερνήσεις επικεντρώνονταν στο κόστος κατάσβεσης: εναέρια μέσα, προσωπικό, εξοπλισμός. Όμως, μελέτες, όπως αυτή της PFP Inc., αποκαλύπτουν μια σκληρή αλήθεια: το πραγματικό κόστος είναι πολλαπλάσιο.
Για παράδειγμα, το 2017, οι πυρκαγιές στις ΗΠΑ προκάλεσαν ζημίες ύψους 100 δισ. δολαρίων, με μόλις 14 δισ. να αφορούν άμεσα ασφαλισμένες απώλειες. Τα υπόλοιπα ήταν έμμεσες επιπτώσεις: απώλεια παραγωγικότητας, μείωση αξίας γης, επιβάρυνση στην υγεία και υποβάθμιση οικοσυστημάτων. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί τον πιο κρίσιμο επιταχυντή των δασικών πυρκαγιών σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες, η μείωση των βροχοπτώσεων και η αύξηση της διάρκειας ξηρών περιόδων δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα για την εξάπλωση φωτιάς. Στην Κύπρο, αυτά τα φαινόμενα είναι πλέον εμφανή: θερμοκρασίες-ρεκόρ, παρατεταμένοι καύσωνες και αποξηραμένα δάση μετατρέπουν κάθε σπίθα σε πιθανή καταστροφή. Η κλιματική κρίση δεν είναι ένα μελλοντικό σενάριο· είναι ήδη εδώ και πολλαπλασιάζει τη συχνότητα, την ένταση και τη διάρκεια των πυρκαγιών. Αν η πολιτεία δεν εντάξει την κλιματική διάσταση στον σχεδιασμό της, κάθε επόμενη χρονιά θα είναι χειρότερη από την προηγούμενη.
Η Κύπρος δεν αντέχει άλλη μια «χαμένη πυρκαγιά». Ούτε άλλες απολογίες. Ο κρατικός μηχανισμός χρειάζεται δομική ανασυγκρότηση, όχι ευχολόγια. Οι πολίτες απαιτούν σχέδιο, συντονισμό και ευθύνη, όχι επικοινωνιακή διαχείριση καταστροφών. Η αντιμετώπιση δεν χρειάζεται να εφευρεθεί εκ νέου. Χρειάζεται πολιτική βούληση και συνέπεια. Βασίζεται στην πρόληψη, την επιστήμη και τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα. Καιρός να ακολουθήσουμε αυτό τον δρόμο. Για να υπάρχει αύριο.
Η κα Χριστίνα Νικολάου είναι μέλος Κ.Ε. ΑΚΕΛ, περιβαλλοντολόγος.
