Η πυρκαγιά που έλαβε χώρα στην περιοχή της ορεινής Λάρνακας και Λεμεσού είναι πολύ πρόσφατη και πολυσυζητημένη, όσο και θλιβερή με τον θάνατο τεσσάρων νέων ανθρώπων που αναζήτησαν μια καλύτερη ζωή. Διάφορες διαδικασίες που αφορούν το επεισόδιο βρίσκονται σε εξέλιξη και όποια «ανάλυση» στο παρόν στάδιο είναι πρόωρη. Από κάθε καταστροφή προκύπτουν μηνύματα για όλους, από κάθε κρίση προκύπτει μια ευκαιρία. Η διαχείριση μιας καταστροφής δεν περιορίζεται σε βραχυπρόθεσμα μέτρα, αλλά σε μεσοπρόθεσμη διαμόρφωση πολιτικών και σε μακροπρόθεσμη δημιουργία κουλτούρας σε κοινωνικό επίπεδο.
Η τρέχουσα κατάσταση στην περιοχή μας, οι κοινοί κίνδυνοι, μια ευκαιρία για κοινή εργασία
Η έννοια της Πολιτικής Προστασίας εμφανίστηκε στην Ευρώπη στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και ακολούθησε την καθιέρωση δύο παράλληλων πρωτοβουλιών στη Γαλλία και την Ιταλία για την αντιμετώπιση των καταστροφών. Σε κατοπινό στάδιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας και στη συνέχεια με το πρόγραμμα #RescEU. Στην απλούστερη μορφή της, στόχος της Πολιτικής Προστασίας είναι να ελαχιστοποιηθεί ο αντίκτυπος των καταστροφικών γεγονότων. Η πολιτική προστασία αφορά την κοινωνία, τους πολίτες, την περιουσία τους και το περιβάλλον. Το «Philia Forum» στην Αθήνα, το «Paphos Meeting 2021», η συνάντηση στη Λάρνακα μεταξύ Κύπρου και Ιορδανίας, τα συμπεράσματα της συνάντησης των Med 7 κάνουν σαφή ή έμμεση αναφορά στην κοινωνική ασφάλεια και τη δημιουργία θετικής ατζέντας ως κοινό ζήτημα για την περιοχή. Οι συναντήσεις αυτές έρχονται ως λογική συνέχεια των διακηρύξεων τριμερών και πολυμερών συνεργασιών στην περιοχή και της προεργασίας που έχει προηγηθεί.
Στην πρόσφατη πυρκαγιά στην ορεινή Λάρνακα και Λεμεσό είχαμε (μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας) αποστολή πυροσβεστικών αεροπλάνων από την Ελλάδα και από το Ισραήλ. Είχαμε δήλωση από την Αίγυπτο ότι μπορεί να παράσχει και αυτή αεροπορική βοήθεια.
Μια πρόταση για μια περιφερειακή δομή που θα βοηθήσει στη μείωση και την πρόληψη καταστροφών και θα ενισχύσει την κοινωνική ασφάλεια
Οι καταστροφές δεν γνωρίζουν σύνορα. Η έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού ακούστηκε δυνατά και καθαρά σε όλη την Κύπρο. Πιθανή διαρροή πετρελαίου στη Μεσόγειο ή στην Αραβική Θάλασσα θα επηρεάσει αρκετά κράτη. Η πανδημία Covid-19 και οι σοβαρές συνέπειές της σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αποδείξει για ακόμη μία φορά ότι οι εγγενείς κίνδυνοι του ολοένα και πιο περίπλοκου και διασυνδεδεμένου κόσμου μας προκαλούν σημαντικά προβλήματα στην εφαρμογή θεμελιωδών κοινωνικών λειτουργιών. Καθώς οι καταστροφές ήταν και θα είναι πάντα μέρος της ζωής μας, ο τρόπος με τον οποίο οι κοινωνίες ανταποκρίνονται σε αυτές είναι, σίγουρα, κρίσιμης σημασίας. Ωστόσο, η πρόληψη τέτοιων καταστροφών: από την εμφάνιση, την προετοιμασία για πιθανή τους εμφάνιση και τον μετριασμό των πιθανών επιπτώσεών τους είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Σε αυτούς τους δύσκολους χρόνους, οι πρωτοβουλίες υψηλότερου επιπέδου για την αντιμετώπιση προβλημάτων, μπορούν να παρέχουν λύσεις σε πρακτικό επίπεδο. Οι περιφερειακές πρωτοβουλίες μπορούν να παρέχουν την υποστήριξη, που απαιτείται, σε περιόδους κρίσεων.
Παραδοσιακές, καινοφανείς και υβριδικές, ανθρωπογενείς και φυσικές καταστροφές, θα συνεχίσουν να συμβαίνουν, αυξάνοντας το κόστος και την ανάγκη για «έξυπνες λύσεις» ειδικά για μικρά και νησιωτικά κράτη. Οι καταστροφές αυτές, σε συνδυασμό με τους κινδύνους που προκαλεί η πανδημία, καταδεικνύουν ότι η κοινωνική ασφάλεια και η εθνική ασφάλεια καθίστανται απόλυτη αναγκαιότητα. Υπάρχει μια σαφής μετάθεση προτεραιοτήτων σε σχέση με το παρελθόν. Η περιφερειακή συνεργασία μπορεί να προσφέρει αυτό τον μηχανισμό υποστήριξης.
Οι συνθήκες είναι ώριμες. Μια περιφερειακή δομή για την ασφάλεια, τη μείωση και την πρόληψη των καταστροφών μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για τη δημιουργία ενός περιφερειακού δικτύου κυβερνητικών οργανισμών, ερευνητικών ομάδων, πανεπιστημίων και ερευνητικών οργανισμών που ενδιαφέρονται να προωθήσουν την πολιτική προστασία και την κοινωνική ασφάλεια. Αυτό το φόρουμ θα πρέπει να έχει έναν πολιτικό, έναν επιχειρησιακό και έναν ακαδημαϊκό κύκλο που θα τροφοδοτούν ο ένας τον άλλον.
Υψίστης σημασίας είναι επίσης η δημιουργία σχημάτων συνεργασίας ιδιωτικών και κρατικών οργανισμών (στο πνεύμα του Sendai Framework) που θα προωθήσουν την ανθεκτικότητα στις καταστροφές. Τέτοια σχήματα, ενταγμένα σε περιφερειακό πλαίσιο, θα αποτελέσουν ένα ακόμη όχημα συνεργασίας, ακόμα και εκεί που – πολιτικά – ίσως να είναι παρακινδυνευμένο.
Η Πολιτική Προστασία μπορεί να αποτελέσει γέφυρα συνεργασίας μεταξύ των χωρών της περιοχής μας. Η Πολιτική Προστασία μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την ανάπτυξη μιας θετικής ατζέντας στην περιοχή μας. Η κοινωνική ασφάλεια αυξάνεται από την αλληλεγγύη. Η αποτελεσματική πολιτική προστασία απαιτεί εταιρικές σχέσεις και επίσημες συμφωνίες που βασίζονται στην κοινή αντίληψη των κινδύνων, την αίσθηση αλληλεγγύης και την ανάγκη ανταλλαγής σχετικών γνώσεων.
Ο κ. Γιώργος Μπούστρας είναι καθηγητής Εκτίμησης Κινδύνου στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
