ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

«Βγάλε την ουρά σου απ’ έξω…»

Ένας οργανισμός αναπτύσσει διεφθαρμένη νοοτροπία, όταν η συμπεριφορά του δεν καθοδηγείται από το σκοπό για τον οποίο έχει συσταθεί αλλά από τη μέριμνα για την με κάθε τρόπο αυτοπροστασία του (ακόμη και με παράνομα ή ανήθικα μέσα). Τότε παύει να είναι καταστατικά ετεροαναφορικός (να έχει, δηλαδή, ως σημείο αναφοράς τους χρήστες των υπηρεσιών του)· μετατρέπεται σε χυδαία αυτοαναφορικό (σημείο αναφοράς καθίσταται ξεδιάντροπα ο ίδιος ο οργανισμός). Όταν αυτό συμβεί, ο οργανισμός δεν υπηρετεί κοινωνικές ανάγκες, αλλά, κυρίως, το συμφέρον των ισχυρών μελών του. Η διεφθαρμένη νοοτροπία δεν είναι ένα στιγμιαίο γεγονός στη ζωή ενός οργανισμού, αλλά μια διαδικασία – χτίζεται μακροχρόνια. Πώς; Με κατάχρηση εξουσίας, αποφυγή λογοδοσίας, και παίγνια ισχύος. Και τα τρία επικυρώνονται ή επιβάλλονται από την ηγεσία του. Όταν ο λαός λέει «το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι», κάτι ξέρει – η κοινή αίσθηση συλλαμβάνει τον κεφαλαιώδη ρόλο των επικεφαλής, εφόσον αυτοί θέτουν τους κανόνες του παιχνιδιού.

Και τα τρία δομικά στοιχεία της διεφθαρμένης νοοτροπίας αποκαλύπτονται στη στιχομυθία του πρώην Αρχηγού της Πυροσβεστικής κ. Ματθαιόπουλου με τον πραγματογνώμονα του Σώματος κ. Λιότσιο, που αποκάλυψε η «Καθημερινή» (19/7/20). Ο κ. Λιότσιος κλήθηκε από την Εισαγγελία Αθηνών να διερευνήσει την πυρκαγιά στο Μάτι, το 2018, η οποία επέφερε το θάνατο 102 ατόμων.

Ο πρώην αρχηγός καταχράται την εξουσία του για να αποφύγει τη λογοδοσία. Προτρέπει και απειλεί ανοιχτά τον κ. Λιότσιο να παραβεί το καθήκον του – να αποκρύψει υλικό από τον Εισαγγελέα («θάψ’ τα»)· να μην αποδώσει ευθύνες στους ανωτέρους του, ειδικά στον Αρχηγό («μη με αναμίξεις πουθενά», «πες προκύπτουν ευθύνες για τον Ματθαιόπουλο, μετά σε έσκισα εγώ», «μη γράψεις πουθενά, ότι προκύπτουν ευθύνες για τους ανωτέρους μου») και να συγγράψει ένα κενολόγο πόρισμα απλώς για να τηρήσει τα προσχήματα («πρέπει να φτιάξει ένα πόρισμα για τη φωτιά και όχι μέσα από το πόρισμα να φαίνεται ποιος φταίει», «πέντε αράδες, πέντε λέξεις, πέντε αυτά και δώσ’ το», «όσα λιγότερα γράφεις, τόσο το καλύτερο»).

Τα φιλοτομαριστικά ένστικτα του Αρχηγού απευθύνονται και στον υφιστάμενό του πραγματογνώμονα. Τον καλεί να σκεφτεί πρωτίστως το ατομικό συμφέρον του, όχι να κάνει καλά τη δουλειά του («πρέπει πρώτα να σώσεις τον εαυτό σου»).

Οι απειλές για δικαστικές διώξεις εναντίον του κ. Λιότσιου σε περίπτωση που ενοχοποιήσει «τους ανωτέρους» του, δεν είναι αρκετές. Τον απειλεί, επιπλέον, αφενός με δυσμενή μετάθεση («για Σάμο ή Κω»), αφετέρου με αντίποινα σε παίγνια ισχύος. Του υποδεικνύει ότι αν ενοχοποιήσει ανωτέρους του στο πόρισμα σήμερα, θα πάθει κι αυτός τα ίδια όταν βρεθεί σε επιχειρησιακή θέση ευθύνης αύριο: οι ανώτεροί του τότε, για να τον εκθέσουν στο χειρισμό μιας πυρκαγιάς, θα του στερήσουν τους απαραίτητους πόρους για την κατάσβεσή της. Για να τεκμηριώσει μάλιστα τον ισχυρισμό του, ο κ. Ματθαιόπουλος παραθέτει στοιχεία από την εμπειρία του με παίγνια ισχύος στην κορυφή του οργανισμού («Έτσι γίνονται τα παιχνίδια. Για να καθαρίσει ο Καπέλιος [αρχηγός] τον Βασιλειάδη [υπαρχηγό], τον άφησε και στα Κύθηρα χωρίς εναέρια και στη Μάνη»). Ο αρχηγός όχι μόνο είναι ωμός, αλλά ανάγει την ωμότητά του σε δόγμα: «μην ξεχνάς αυτό που έλεγε ο Ματθαιόπουλος χρόνια: σήμερα εμού, αύριο εσού, ουδέποτε κανενός».

Το ατομικό συμφέρον ενός στελέχους σε έναν οργανισμό που παίζονται τέτοια «παιχνίδια» είναι να συγκαλύπτει: σήμερα καλύπτεις εσύ τους άλλους, αύριο αυτοί εσένα. Η σιωπή είναι η βέλτιστη στρατηγική· η προσποίηση στην άσκηση του καθήκοντος προστατεύει. Η αποφυγή της ευθύνης – η πλημμελής άσκηση του ρόλου – θα αποφέρει, μακροχρόνια, εύσημα στο στέλεχος («[…] βγάλε την ουρά σου απέξω, γιατί έχεις μέλλον. Μην καταστρέψεις το μέλλον σου. Είσαι εξελίξιμος ακόμη»).

Ωστόσο, ένας ευσυνείδητος αξιωματικός ενδέχεται να μην κάνει τη διάκριση μεταξύ συμφέροντος και καθήκοντος, αλλά, αντιθέτως, να θεωρήσει ότι το συμφέρον του ευθυγραμμίζεται με το καθήκον του, και, συνεπώς, να αγνοήσει τη στρατηγική της σιωπής που του προτείνει ο αρχηγός. Γι’ αυτό ο κ. Ματθαιόπουλος επιδιώκει να καλλιεργήσει στον κ. Λιότσιο το αίσθημα της ματαιοπονίας: «Πού [πας να τα βάλεις] με τα θηρία;»· «Μόνος θα μείνεις», «Τι είναι ο εισαγγελέας; Τώρα είναι, αύριο έφυγε».

Σε δύο σημεία της στιχομυθίας, ο κ. Ματθαιόπουλος επικαλείται την ιδιότητά του («έχω έναν τίτλο τώρα, αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος»). Δεν αντιλαμβάνεται την κραυγαλέα αντίφαση στην οποία περιπίπτει: όταν ηγείσαι ενός οργανισμού είσαι υποχρεωμένος, ex officio, να μεριμνάς για το καλό του οργανισμού και να ορίζεις ετεροαναφορικά τον σκοπό για τον οποίο αυτός υπάρχει. Με τη σειρά του, αυτό θα πει ότι είσαι υποχρεωμένος να υπενθυμίζεις και να εμπνέεις τα μέλη του οργανισμού να επιτελούν τον ρόλο τους όσο πιο ευσυνείδητα μπορούν. Στη συνομιλία του με τον κ. Λιότσιο, ο κ. Ματθαιόπουλος πράττει ακριβώς το αντίθετο. Είναι χυδαία ωμός και κυνικός – δεν μπαίνει ούτε καν στον κόπο της υποκρισίας.

Ο κ. Ματθαιόπουλος δείχνει να απολαμβάνει τον αρχηγικό τίτλο, αλλά δεν αντιλαμβάνεται τις υποχρεώσεις που τον συνοδεύουν. Σε ένα εξομολογητικό σημείο της στιχομυθίας καταλαβαίνουμε γιατί. Αναφέρει ότι είχε πάρει την απόφασή του να αποχωρήσει από το Σώμα. Άρχισαν, όμως, οι πιέσεις από τους οικείους του: «Εδώ έγινε η μπουμπού [Αρχηγός], δεν θα πας εσύ;». «Γαργαλήθηκα», λέει, «[κι] ένα βράδυ μου τη βιδώνει, […] δηλώνω παρών κι εγώ». Που δήλωσε παρών δεν διευκρινίζει, αλλά, με λίγη φαντασία, μπορούμε να μαντέψουμε: στους ισχυρούς του τότε κυβερνώντος κόμματος. Ο κ. Ματθαιόπουλος δεν επεδίωξε να γίνει αρχηγός γιατί ήθελε να προσφέρει, αλλά γιατί «γαργαλήθηκε» (!) - τα προνόμια του αξιώματος ήταν σαγηνευτικά. Προήχθη στο επίπεδο της ανικανότητάς του από έναν υπουργό Δημόσιας Τάξης σεσημασμένο για την καταστροφική μετριότητά του. Δεν τελείωσα. Με κίνδυνο να σας κουράσω, θα επανέλθω.

Ο κ. Χαρίδημος Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Προσωπικότητες στην ''Κ'': Τελευταία Ενημέρωση