Τα τελευταία 20 χρόνια η εξέλιξη του αθλητισμού –σε όλες τις εκφάνσεις του– υπήρξε ραγδαία. Με αφορμή τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές, οι «φωνές» για σύσταση Υφυπουργείου Αθλητισμού αυξάνονται. Μολονότι δεν έχουν κατατεθεί στον δημόσιο διάλογο απόψεις για τα ξεκάθαρα και συγκεκριμένα πλεονεκτήματα που θα μπορούσε να συνεπάγεται η προτεινόμενη θεσμική αλλαγή, αυτή καθαυτή η πρόταση είναι ενδιαφέρουσα. Στην Ελλάδα, η οποία διαθέτει τέτοιο Υφυπουργείο, οι θεσμικές αλλαγές που συντελούνται στο ευρύτερο αθλητικό οικοσύστημα είναι πρωτοφανείς. Ας δούμε, όμως, τι πραγματικά συμβαίνει.
Η κρατική εξουσία (δηλαδή η κυβέρνηση) εμφανίζεται να ανέχεται «κατώτερες» μορφές εξουσίας (δηλαδή αθλητικούς φορείς) να αναλαμβάνουν δράση σε έναν τομέα (βλέπε αθλητισμό) και να επιτρέπει σε αυτές τις μορφές εξουσίας να εμφανίζονται ως εκδοχείς διεύθυνσης και διαχείρισης (δηλαδή διακυβέρνηση).
Ως προς τον αθλητισμό, αυτό συμβαίνει διότι άνθρωποι εντός αθλητικών οργανισμών έχουν κατά τεκμήριο καλύτερη γνώση όσον αφορά τα προβλήματα του αθλητισμού και τους τρόπους επίλυσής τους. Η διακυβέρνηση, λοιπόν, αναφέρεται στην ανάδυση νέων «δρώντων» –μη προερχόμενων από τη γνωστή αρένα της πολιτικής– και στην ισότιμη εμπλοκή τους στην παραγωγή πολιτικών και ρυθμιστικών κανόνων, στην περίπτωσή μας, εντός του αθλητικού οικοσυστήματος.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, πολλοί αθλητικοί οργανισμοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα «έλλειμμα νομιμότητας» εξαιτίας των αλλεπάλληλων σκανδάλων που σχετίζονται με ζητήματα διαφθοράς, κακοδιαχείρισης και αβλεψιών. Αυτή η εξέλιξη έχει θέσει υπό αμφισβήτηση τη (διαχρονική) αυτονομία τους.
Στην ουσία, εκείνο που προκαλεί το «έλλειμμα νομιμότητας» των αθλητικών οργανισμών πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι αυτοί (βεβαίως υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις) δεν κατάφεραν να αντεπεξέλθουν επαρκώς στις προκλήσεις που επέφεραν η αυξανόμενη εμπορευματοποίηση και η συνεπακόλουθη πολυπλοκότητα του αθλητισμού – γεγονός που αντικατοπτρίζεται στην ποιότητα διακυβέρνησης των ίδιων των αθλητικών οργανισμών. Ας μην ξεχνάμε ότι η πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο του προγράμματος «Παρατηρητήριο Διακυβέρνησης Εθνικών Αθλητικών Ομοσπονδιών» κατέδειξε την Κύπρο ως τη χώρα που παρουσιάζει «αρνητική ακραία τιμή» (27%) και στις τέσσερεις διαστάσεις της «χρηστής» διακυβέρνησης. Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, οι δημόσιοι φορείς έχουν αρχίσει να εκφράζουν όλο και εντονότερα τη δυσαρέσκειά τους για τη διακυβέρνηση των αθλητικών οργανισμών. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι εθνικές κυβερνήσεις, προκειμένου να επιτύχουν τους πολιτικούς τους στόχους σχετικά με τον αθλητισμό, λαμβάνουν συνήθως τη μορφή ηθικής πίεσης ή απειλής ρύθμισης, που πρακτικά μεταφράζεται σε «μόχλευση χρηματοδότησης».
Παίρνοντας ως παράδειγμα την περίπτωση της Ελλάδας, είμαστε μάρτυρες της πρώτης ουσιαστικής, κατά τη γνώμη μου, «μεταδιακυβέρνησης» του ελληνικού αθλητισμού. Αλλά τι σηματοδοτεί ο όρος «μεταδιακυβέρνηση»;
Κατά κάποιον τρόπο, η μεταδιακυβέρνηση είναι μια έννοια που αμφισβητεί τις αξίες, τους κανόνες, τις αρχές και τα παραδείγματα/ιδεολογίες που υποστηρίζουν τα νυν συστήματα διακυβέρνησης. Εκλαμβάνεται ως μια ανακλαστική αναμόρφωση που προκαλείται από την αναποτελεσματική διακυβέρνηση, την κακοδιαχείριση, την κατακερματισμένη επικοινωνία και τη δυσπιστία απέναντι σε συμπεριφορές βασικών «δρώντων» της διακυβέρνησης. Με άλλα λόγια, αναφέρεται στη «διακυβέρνηση της διακυβέρνησης» και στην «οργάνωση των συνθηκών της αυτοοργάνωσης». Η μεταδιακυβέρνηση υποστηρίζει ότι ο καταλληλότερος τρόπος για τον έλεγχο πολύπλοκων δικτύων διακυβέρνησης (βλέπε αθλητισμός) είναι η «καθοδήγηση». Αυτό σημαίνει ότι, μέσω μιας σειράς περισσότερο ή λιγότερο λεπτών και έμμεσων μορφών διακυβέρνησης, οι πολιτικοί επιδιώκουν να διαμορφώσουν τις ελεύθερες ενέργειες των φορέων του δικτύου σύμφωνα με έναν αριθμό προκαθορισμένων γενικών διαδικαστικών προτύπων και ουσιαστικών στόχων, ό,τι, λόγου χάριν, προσπαθεί να προσφέρει ο Κώδικας Χρηστής Διακυβέρνησης για τις αθλητικές ομοσπονδίες της Κυπριακής Δημοκρατίας, ή ό,τι ακριβώς αφορά στην Ελλάδα η πρόσφατη αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου περί αρχαιρεσιών των αθλητικών φορέων, η δημιουργία του Μητρώου Αθλητικών Σωματείων, η αξιολόγηση των αθλητικών ομοσπονδιών μέσω του προγράμματος «Χίλων» (και το αντίστοιχο πρόγραμμα που σύντομα θα εκπονήσει ο Κυπριακός Οργανισμός Αθλητισμού), η Εθνική Πλατφόρμα Αθλητικής Ακεραιότητας κ.ά.
Για πρώτη φορά, επομένως, η κυβέρνηση στην Ελλάδα, αναλαμβάνοντας αυτόν τον «μεταδιακυβερνητικό ρόλο», παρέχει τους κανόνες της αθλητικής διακυβέρνησης, διασφαλίζει τη συμβατότητα μεταξύ των διαφορετικών μηχανισμών της, αναπτύσσει την οργανωτική γνώση και πληροφόρηση βάσει της οποίας διαμορφώνονται (αθλητικές) προσδοκίες. Φρονώ ότι η μεταδιακυβέρνηση στον αθλητισμό έχει ήδη ξεκινήσει τόσο στη Κύπρο όσο και στην Ελλάδα.
