Εκατό σχεδόν χρόνια μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, η προσκόλληση και υπεράσπιση των αξιών του τουρκικού εθνικισμού, που καταγράφεται στην ιστορία ως «κεμαλισμός», διαδραματίζει ακόμα ισχυρό ρόλο στη δημόσια πολιτική ζωή της Τουρκίας. Θεωρείται πως, με αυτές τις αξίες του κεμαλισμού κατάφερε το νεαρό έθνος να εδραιωθεί, να εκδιώξει τους σουλτάνους, να καταργήσει το χαλιφάτο και να επικρατήσει των «ξένων εισβολέων». Καθοριστικό ρόλο στην πολιτική, οικονομική, διπλωματική συγκρότηση του κράτους, έπαιξαν οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, που κατάφεραν να εδραιωθούν στη λαϊκή συνείδηση ως παράγοντας που διασφαλίζει τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους, ενάντια στις δυνάμεις του σκοταδισμού και της οπισθοδρόμησης, αποτελούν σύμβολο προόδου και νομιμοποιούνται να παρεμβαίνουν ακόμα και δυναμικά. Γι’ αυτούς τους λόγους, τα κόμματα που διεκδικούσαν την εξουσία ήταν αναγκασμένα να χρησιμοποιούν τον κεμαλισμό στον δημόσιο λόγο τους και στο προεκλογικό τους πρόγραμμα, προκειμένου να αποσπάσουν την υποστήριξη του στρατού και να έχουν μία άνετη νίκη.
Ωστόσο, μεθοδικά και αξιοποιώντας τον ίδιο τον κεμαλισμό, το ΑΚΡ κατάφερε μέσα από διάφορες αφορμές και συγκυρίες, όπως η γνωστή υπόθεση Εργκένεκον και ιδιαίτερα το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016, να αντικαταστήσει το βαθύ κράτος του στρατού με ένα νέο βαθύ κράτος δικών του ανθρώπων. Οι αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις που έτυχαν σε περιόδους διακυβέρνησης του CHP, του κόμματος που ίδρυσε ο Κεμάλ, αλλά και του στρατού, έδωσαν τη δυνατότητα σε ένα κόμμα με τα χαρακτηριστικά του ΑΚΡ να αναρριχηθεί στην εξουσία, υποσχόμενο ένα μοντέρνο Ισλάμ και μία ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Αυτή η περίοδος σημαδεύτηκε από μία δυναμική οικονομική ανάπτυξη της χώρας, και μια ανάλογη αισθητή βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο του τουρκικού λαού, που φυσικά πιστώθηκε ως επιτυχία του ΑΚΡ.
Στα 20 σχεδόν χρόνια διακυβέρνησης το ΑΚΡ έχει καταφέρει επίσης να χαράξει νέα υψηλή στρατηγική που φαίνεται να έχει μεγάλη αποδοχή από το σύνολο του πολιτικού, επιχειρηματικού, θρησκευτικού και στρατιωτικού κατεστημένου της χώρας.
Καθώς, λοιπόν, πληθαίνουν τα σενάρια αλλαγής του Ερντογάν αναρωτιόμαστε για το πώς θα επωφεληθεί η Ελλάδα και η Κύπρος από μία τέτοια αλλαγή. Για την απάντηση χρειάζεται να συνυπολογίσουμε ότι ούτε το ΑΚΡ ούτε το CHP ούτε κανένα άλλο κόμμα δεν θυμίζουν σε κάτι αυτό που ξέραμε και συνηθίσαμε να έχουμε στο μυαλό μας τις προηγούμενες δεκαετίες. Οι γραμμές ανάμεσα στην «κοσμικότητα» και στον «ισλαμισμό» έχουν σχεδόν σβήσει, καθώς από σταθερές έχουν μετατραπεί σε εργαλεία εξυπηρέτησης της ίδιας εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής.
Το ΑΚΡ έχει ανοίξει όλη τη βεντάλια των διεκδικήσεων εις βάρος κρατών της περιοχής. Το CHP προσπαθεί να διαχωριστεί από το ΑΚΡ στα σημεία, αλλά όχι στην ουσία. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι, ο κεμαλισμός του CHP είναι η άλλη όψη του νέο-Οθωμανισμού του ΑΚΡ. Προσπαθεί να αποδείξει στους επιχειρηματικούς κύκλους της χώρας, της Ευρώπης, των ΗΠΑ και των άλλων δρώντων, ότι μπορεί να παίξει τον ρόλο που όλοι θέλουν χωρίς να δημιουργεί προβλήματα.
Αργά ή γρήγορα το ΑΚΡ θα φύγει, όμως θα μείνει μία τεράστια υποδομή που έχει διαμορφωθεί εδώ και 20 χρόνια. Μία υποδομή, που ενώνει οικονομικά κέντρα εντός και εκτός της χώρας, ισλαμιστικές οργανώσεις με εγκληματικό χαρακτήρα, το εκπαιδευτικό σύστημα και τις δεξαμενές σκέψεις, τα ΜΜΕ και πλέον τον στρατό. Πάνω από όλα θα παραμείνει η υψηλή στρατηγική του αναθεωρητισμού των διεθνών συμβάσεων που διαμορφώνουν σύνορα.
Μία τέτοια υποδομή, δεν αλλάζει με την αλλαγή μιας κυβέρνησης. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην παρασυρόμαστε από την άποψη ότι θα απαλλαγεί η περιοχή από τις προκλήσεις του ΑΚΡ, διότι το CHP ενδεχομένως θα συνεχίσει τις ίδιες προκλήσεις αλλά με άλλα εφόδια. Θα συνεχίσει με το εφόδιο της ελπίδας των λαών της περιοχής για αλλαγή ρότας, εξασφαλίζοντας χρόνο. Θα κινηθεί με τις άριστες σχέσεις που έχει με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και τη Σ. Αραβία. Θα προσπαθήσει να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τα κράτη της Ε.Ε., που το ΑΚΡ έχει ανοίξει μέτωπο, ιδιαίτερα με τη Γαλλία. Κοινώς, οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ερντογάν, έχουν πολύ καλύτερες σχέσεις και δυνατότητες διαπραγμάτευσης με όλους τους συμμάχους της Ελλάδας και της Κύπρου. Μία άλλη κυβέρνηση, με ίδιες βλέψεις στο Αιγαίο, στην Κύπρο και στα Βαλκάνια, μπορεί να διαπραγματευτεί από καλύτερη θέση, με καλύτερους όρους και ανταλλάγματα. Απαιτείται προσοχή λοιπόν, ειδικά ως προς τυχόν ελπίδες από μέρους μας για θετική αλλαγή.
Ο κ. Ηλίας Χατζηκουμής είναι μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών, ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας και ασφάλειας.
