Στην περίοδο της πανδημίας δεν δοκιμάζεται η αντοχή μόνο της κρατικής μηχανής αλλά και των Δήμων μας. Οι πολίτες δικαίως έχουν προσδοκίες και απαιτήσεις από τις δημοτική τους αρχή, απευθύνονται σε εμάς για αρωγή και κατευθύνσεις, ενώ οι υποχρεώσεις των δήμων πολλαπλασιάζονται.
Αν και η δημοτική Κοινωνική Μέριμνα δεν έχει θεσμοθετηθεί, εν τούτοις η Τοπική Αυτοδιοίκηση κινητοποιήθηκε από την πρώτη μέρα της κρίσης. Κλήθηκε να ανταπεξέλθει στα γεγονότα και να εφαρμόσει τα εξαγγελθέντα μέτρα σε τοπικό επίπεδο με την ίδια αποτελεσματικότητα.
Εκεί φάνηκε η δυνατότητα κάθε δήμου και κάθε κοινότητας, από τη μία να εφαρμόσει τα μέτρα, από την άλλη να βρει τους τρόπους και τους μηχανισμούς να προστατέψει τους δημότες. Και όλα αυτά χωρίς γνώση, πόρους και προετοιμασία, παρά μόνο στηριγμένη στο φιλότιμο των ανθρώπων της.
Παρόλα αυτά, τις τελευταίες βδομάδες έχουμε δει δημάρχους και δήμους να βγαίνουν στην πρώτη γραμμή και να αναλαμβάνουν ενεργό ρολό και δράση: Έχουν γίνει απολυμάνσεις δρόμων, δημόσιων χώρων και κτηρίων, έχουν οργανωθεί και εξοπλιστεί ανάλογα επίφοβοι υπηρεσίες όπως Στέγες Ηλικιωμένων, έχουν συσταθεί κέντρα εθελοντών για διανομή φαγητού/τρόφιμα /φάρμακα κλπ. στα σπίτια των ευπαθών ομάδων. Έχουν λειτουργήσει γραμμές στήριξης και πρώτης ανάγκης κι έχουν διατεθεί χρήματα με τη γενναιόδωρη στήριξη των πολιτών, προς την προσπάθεια καταπολέμησης του COVID-19.
Παράλληλα, έχουν ληφθεί αναγκαία μέτρα για την προστασία των εργαζομένων είτε πρόκειται για εργατικό προσωπικό, υπαλλήλους και συνεργάτες. Εφαρμόστηκαν ενημερώσεις και έλεγχοι (τεστς) για τον ιό, διανομή και τροφοδοσία με μάσκες, γάντια, αντισηπτικά, υλικά καθαριότητας κλπ.
Δόθηκε έμφαση στις τεχνολογικές υποδομές ώστε να εξυπηρετούνται οι δημότες εξ αποστάσεως (τηλεφωνικά κέντρα, ηλεκτρονικές πληρωμές ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, διαδικτυακές πληροφορίες) ενώ εφαρμόστηκε σχέδιο εκ περιτροπής εργασίας καθώς και άδειες για τους εργαζόμενους που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.
Για υποστήριξη των πολιτών που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις δύσκολες αυτές συνθήκες ενισχύθηκαν τα Κοινωνικά Παντοπωλεία. Συσσίτια με διανομή τροφίμων και φαρμάκων κατ’ οίκον ή και με την τήρηση μέτρων προστασίας για τους εργαζόμενους.
Τα πιο πάνω ανέδειξαν στην πράξη τη σύγχρονη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως κύριος πυλώνας άσκησης κοινωνικής πολιτικής και ευαισθητοποίησης των πολιτών.
Και φυσικά, όλα αυτά έγιναν εκ των ενόντων. Με τους ίδιους πόρους που είχαμε και πριν την κρίση. Η επόμενη μέρα θα βρει τους δήμους και τις κοινότητές μας πιο έμπειρους ως προς την αντιμετώπιση κρίσεων. Θα μας βρει όμως και οικονομικά ασθενέστερους.
Δύο είναι τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την περίοδο αυτή: Πρώτον, η τεράστια σημασία της χρηστής και αποτελεσματικής οικονομικής διαχείρισης. Όλα αυτά που έγιναν στις πόλεις μας χρειάζονται χρήματα. Χρήματα που έπρεπε να έχουν εξοικονομηθεί από πριν, με την ορθολογική διαχείριση των οικονομικών του Δήμου, την εξάλειψη των πηγών ελλειμμάτων και την εξεύρεση τρόπων χρηματοδότησης των λειτουργιών και τους υπηρεσιών τους.
Δεύτερον, αποδείχθηκε και στους πιο κακόπιστους ότι οι Δήμοι είναι διακριτοί πυρήνες λειτουργίας της κοινωνικής οργάνωσης με ανυπολόγιστη χρησιμότητα και γι’ αυτό χρειάζεται να γίνουν πιο αποτελεσματικοί. Να αποκτήσουν το μέγεθος, τους πόρους, τις αρμοδιότητες και την επάρκεια ώστε να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των κατοίκων τους και να συμπληρώνουν την πολιτεία στο έργο της.
Η παρούσα κρίση, αλλά και η κάθε κρίση έρχεται να αναδείξει τη σημασία και αναγκαιότητα μιας υγιούς και δυνατής Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Όταν η κρίση περάσει, η κεντρική διοίκηση πρέπει να πάρει το μήνυμα. Το κράτος έχει έναν ισχυρό σύμμαχο στα δημαρχεία που μπορούν, με την αμεσότητα και την ευελιξία τους να συμβάλουν στην επίτευξη των κοινών στόχων, να εμπνεύσουν και να κινητοποιήσουν τους πολίτες.
Είναι ο καιρός λοιπόν να ωθήσει την Τοπική Αυτοδιοίκηση στη χώρα μας όχι μόνο να επιβιώσει αλλά να γίνει πιο δυνατή, βοηθώντας τη νομοθετικά ώστε να εξελιχθεί προς όφελος των πολιτών. Στη μετα-Covid εποχή, οι πόλεις, ειδικά σε θέματα πολεοδομικού σχεδιασμού, εξυπηρέτησης, ασφάλειας, πρόνοιας και κοινωνικής μέριμνας πρέπει να είναι πρωταγωνίστριες.
Το επόμενο χρονικό διάστημα προβλέπεται η τμηματική άρση των περιοριστικών μέτρων και η σταδιακή επαναφορά της κοινωνίας σε μια νέα καθημερινότητα. Είναι πιστεύω αναγκαίο όσο ποτέ να προχωρήσουμε στην ριζική μεταρρύθμιση του σημερινού παρωχημένου και αργοκίνητου μηχανισμού της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Δεν είναι δυνατόν σε ένα ημικατεχόμενο νησί με ένα εκατομμύριο πληθυσμό να έχουμε 30 Δήμους και γύρω στις 250 κοινότητες, δηλαδή 280 τοπικές οντότητες. Αυτό δεν υπάρχει πουθενά στην Ευρώπη, είναι ανορθολογικό και αναποτελεσματικό. Παράγει άφθονα διοικητικά συμβούλια και πολυάριθμους τοπικούς παράγοντες αλλά χρεοκοπημένες πόλεις και φτωχές υπηρεσίες για τον πολίτη.
Δεν υπάρχει λόγος να ανακαλύψουμε τον τροχό, τα θέματα αυτά έχουν λυθεί εδώ και δεκαετίες και το μόνο που μας εμποδίζει να προχωρήσουμε είναι μικροσυμφέροντα και σκοπιμότητες άσχετες με το συμφέρον των πολιτών.
Η επόμενη μέρα πρέπει να βρει τους Δήμους μας λιγότερους αλλά μεγαλύτερους, δυνατότερους, πραγματικά «τοπικές κυβερνήσεις» όπως σε κάθε άλλη σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα.
Την άποψή μου για τη μεταρρύθμιση στην πρωτεύουσα την έχω καταθέσει ξεκάθαρα: Ενιαίος μητροπολιτικός Δήμος με πόρους και αποφασιστικές αρμοδιότητες. Το ίδιο ισχύει και για τη Λεμεσό και τις άλλες πόλεις.
Είμαστε λίγος κόσμος στη χώρα μας. Όσο και να μεγαλώσουμε, θα ζούμε ακόμη σε μικρές πόλεις. Ας μην φοβηθούμε το πολιτικό κόστος και ας κάνουμε μια ωφέλιμη υπέρβαση για το μέλλον μας.
Είναι η ώρα η Βουλή των Αντιπρόσωπων να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να συνδράμει στο μοντέλο του 21 αιώνα για μια πραγματική Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Χαράλαμπος Πετρίδης, Δήμαρχος Αγλαντζιάς
