ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

«Θυμηθείτε την Αμμόχωστο»: η Ευρώπη απέναντι στον τουρκικό επεκτατισμό

Kathimerini.com.cy

info@kathimerini.com.cy

*Του Παναγιώτη Χριστιά

Ο θρύλος θέλει τα πληρώματα από τις 104 γαλέρες και τις 6 γαλεάσσες της Δημοκρατίας της Βενετίας, υπό την αρχιστρατηγία του SebastianoVenier, να ρίχνονται στη μάχη κατά των Οθωμανών κατά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου, στις 7 Οκτωβρίου του 1571, με την ιαχή «θυμηθείτε την Αμμόχωστο». Λιγότερο από δυο μήνες νωρίτερα, είχε προηγηθεί το τέλος της πολιορκίας της Αμμοχώστου (1570-1571), η άλωση και το μαρτύριο του Marcantonio Bragadin (17 Αυγούστου 1571), του ηρωικού Βενετού διοικητή της φρουράς, ο οποίος αντιστάθηκε πέρα από κάθε λογική προσδοκία για έναν ολόκληρο χρόνο στην τουρκική επέλαση, αποδυναμώνοντας έτσι σημαντικά τις τουρκικές δυνάμεις. Τα γεγονότα της πολιορκίας και της άλωσης της Αμμοχώστου καθώς και της ναυμαχίας της Ναυπάκτου περιγράφονται γλαφυρά από την Ιταλίδα αρχαιολόγο και ιστορικό Maria Grazia Siliato (1926-1918) στο ιστορικό της μυθιστόρημα «Το αίμα της Ναυπάκτου. 1571. Η μάχη που άλλαξε τη μοίρα της Μεσογείου» (2015). Το έργο έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κύπρου με τον τίτλο «Τα γαλήνια νερά της Ναυπάκτου» (2018). 

Μετά τη μακρά πολιορκία της Αμμοχώστου, που ακολούθησε την κατάληψη της Λευκωσίας, την 1η Αυγούστου του 1571 οι Ενετοί παραδόθηκαν με τη διαβεβαίωση ότι θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν το νησί της Κύπρου. Ο Μουσταφά Λάλα Πασάς, ο Τούρκος διοικητής που είχε χάσει περισσότερους από 52.000 άνδρες στην πολιορκία, δεν τήρησε τον λόγο του. Οι Ενετοί στρατιώτες φυλακίστηκαν και αλυσοδέθηκαν στα κουπιά των τουρκικών γαλερών. Την Παρασκευή 17 Αυγούστου, ο Bragadin γδάρθηκε ζωντανός μπροστά σε ένα πλήθος Οθωμανών σε παροξυσμό. Οι Τούρκοι γέμισαν το δέρμα του με άχυρο και το ύψωσαν στη γαλέρα του Πασά. Το μακάβριο τρόπαιο στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε περιφορά του. Η οθωμανική αυτή θηριωδία αύξησε την αποφασιστικότητα και το θάρρος των ανδρών της Ιεράς Συμμαχίας (Santa Liga) στη Ναύπακτο. Ήξεραν ότι η μάχη ήταν καθοριστική για τον Χριστιανισμό. Σε περίπτωση ήττας, οι ακτές της Ιταλίας και της Ισπανίας θα παρέμεναν εκτεθειμένες. Το Ισλάμ ήταν έτοιμο να χτυπήσει την καρδιά της Δύσης. Η ίδια η Ρώμη και το Παπικό κράτος ήταν σε κίνδυνο.

Η Ιερά Συμμαχία γεννήθηκε από την ανάγκη να βοηθηθεί η Βενετία για να σώσει την Κύπρο από τους Οθωμανούς. Ο Πάπας Πίος Ε΄ εκμεταλλεύτηκε την τουρκική εισβολή στην Κύπρο για να ξεπεράσει την ανεπαρκή πλέον πολιτική των μικρών και περιστασιακών ενισχύσεων ανάμεσα στα χριστιανικά κράτη ενάντια στον οθωμανικό κίνδυνο. Σκοπός του ήταν από την αρχή η ίδρυση μιας πραγματικής και ουσιαστικής συμμαχίας που θα απέτρεπε την κατάκτηση της Ευρώπης από τους Τούρκους. Οι διαπραγματεύσεις ήταν αργές, καθότι έπρεπε να ξεπεραστούν τα συχνά αντικρουόμενα συμφέροντα των χριστιανών ηγετών. Η πτώση της Λευκωσίας, οι τουρκικές αγριότητες και σφαγές στο νησί και η αναπάντεχα μακρά πολιορκία της Αμμοχώστου δεν επέτρεπαν περαιτέρω αργοπορία. Η Ιερά Συμμαχία υπογράφηκε στις 20 Μαΐου του 1571, πολύ αργά δηλαδή για να σταλούν ενισχύσεις στην Κύπρο. Χρειάστηκε να καμφθούν οι αντιρρήσεις της Γαλλίας, η οποία προσπαθούσε να αποκλείσει τη Βενετία, η απροθυμία του Φίλιππου Β΄ της Ισπανίας να εκστρατεύσει στην Ανατολική Μεσόγειο, ο σκεπτικισμός της Γαληνοτάτης για την επιτυχία του εγχειρήματος και οι αντιθέσεις ανάμεσα στον Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης Κόζιμο Α΄ και τον Ισπανό ηγεμόνα. Λόγω όμως της κρισιμότητας της κατάστασης, η συμφωνία έτυχε ταχείας εφαρμογής παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες συγκέντρωσης και συντονισμού μιας μεγάλης δύναμης. Για την επιτυχή αντιμετώπιση του τουρκικού στόλου, απαιτούνταν από τη συμφωνία η κατασκευή και ο οπλισμός πλοίων, η στρατολόγηση ναυτικών και στρατιωτών και η προμήθεια των αναγκαίων τροφίμων και υλικών, που έγινε ακόμη πιο δύσκολη λόγω του ναυτικού αποκλεισμού που είχαν επιβάλει οι τουρκικές δυνάμεις.

Η έκβαση της ναυμαχίας είναι γνωστή. Η χριστιανική αρμάδα των 195 μικρών και μεγάλων πολεμικών πλοίων υπό τον Ιωάννη της Αυστρίας, γιο του Κάρολου Ε΄ και αδερφό του Φίλιππου Β΄, κατατρόπωσε την τουρκική δύναμη των 274 γαλερών του οθωμανικού στόλου. Οι απώλειες για την Πύλη ήταν τέτοιες, που εγκαταλείφθηκε η όποια προσπάθεια επέκτασης στη Δυτική Μεσόγειο: 107 βυθισμένα πλοία, 130 αιχμαλωτισμένα, 30.000 νεκροί και 7.000 αιχμάλωτοι, ενώ ελευθερώθηκαν και 15.000 χριστιανοί σκλάβοι. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν οι απώλειες των Τούρκων από τον ξεσηκωμό των ελληνικών πληθυσμών της περιοχής.

Συνολικά, 450 χρόνια από την πρώτη άλωση της Αμμοχώστου από τους Οθωμανούς, οι Νεο-Οθωμανοί του Ερντογάν ετοιμάζονται να προσαρτήσουν παράνομα την περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου, ενώ ταυτόχρονα ο τουρκικός στόλος έχει επεκταθεί από τον κόλπο του Άντεν και την ανατολική Μεσόγειο μέχρι τη Λιβύη. Όπως έχουν ήδη πει μεγάλοι φιλόσοφοι, η σύγκριση με το παρελθόν είναι επικίνδυνη, άχαρη και αχάριστη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σίγουρα δεν είναι η Ιερά Συμμαχία, ούτε η Τουρκία του Ερντογάν η Οθωμανική Αυτοκρατορία που ο ίδιος ονειρεύεται. Όπως έλεγε όμως ο Μακιαβέλλι, τα σταθερά χαρακτηριστικά στις συγκροτημένες υποκειμενικότητες, άτομα ή κράτη, είναι τα ελαττώματα και όχι οι αρετές τους. Το ουσιαστικό δίδαγμα του πολέμου των Οθωμανών με τους Βενετούς για την Κύπρο του 1570-71 είναι οι αντιπαλότητες και τα πισώπλατα μαχαιρώματα μεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάμεων που δεν επέτρεψαν πριν από τη Ναύπακτο τη σωτηρία της Κύπρου και της Αμμοχώστου και μετά τη Ναύπακτο την επιτυχή διαχείριση της επιβλητικής αυτής νίκης, με αποτέλεσμα να παραμείνει η Κύπρος υπό τον Τουρκικό ζυγό και να επεκταθούν οι Οθωμανοί μέχρι τη Λιβύη.

Η ηρωική αντίσταση των Βενετών, ο μαρτυρικός θάνατος του Marcantonio Bragadin και η ναυμαχία της Ναυπάκτου οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα ότι η Αμμόχωστος δεν είναι μόνο ή απλά κυπριακή αλλά ευρωπαϊκή υπόθεση. Μέχρι τη βίαιη αρπαγή της από τους Οθωμανούς το 1570, η Κύπρος ανήκε στον πυρήνα του Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, όπως η Σικελία και η Μάλτα. Οι τελευταίοι δεν κατέλαβαν ένα κομμάτι του Βυζαντίου ή του Ελληνισμού, αλλά της Ευρωπαϊκής Δύσης. Η λατινική ταυτότητα της Κύπρου είναι εξίσου ισχυρή με τις υπόλοιπες πολλαπλές της ταυτότητες και εξαρτάται πλέον από την κυπριακή κοινωνία, την πολιτισμική και πολιτική ηγεσία της χώρας αν και πώς θα την αξιοποιήσει ώστε να ωθήσει την Ευρώπη να θυμηθεί την Αμμόχωστο.

*Ο κ. Παναγιώτης Χριστιάς είναι Αν. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου και εταίρος του ερευνητικού κέντρου «Ευρωπαϊκές Δυναμικές» του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου.

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Kathimerini.com.cy

Προσωπικότητες στην ''Κ'': Τελευταία Ενημέρωση

X