Της Μαρίας Ηρακλέους
Καταγράφεται στη λιανική αγορά το εξής οξύμωρο: Ενώ οι τιμές συνεχίζουν κανονικά την ανοδική τους πορεία, η κίνηση σε καταστήματα και υπεραγορές δεν ελαττώνεται. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τις αναφορές επαγγελματιών του κλάδου, αλλά και από ιδία εντύπωση σε μια απλή επίσκεψη σε ένα εμπορικό κέντρο ή μια υπεραγορά. Είναι μάλιστα περιπτώσεις που τα στατιστικά στοιχεία εμπορικών κέντρων δείχνουν ότι αυτή η επισκεψιμότητα ξεπερνά και τις επιδόσεις του 2019, χρονιά που θεωρείται η τελευταία «υγιής», πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, τα περιοριστικά μέτρα, πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ακρίβεια και την αύξηση των επιτοκίων. Είναι πραγματικά απορίας άξιον πώς με την ακρίβεια να καλπάζει, ο κόσμος συνεχίζει απτόητος να κάνει τις αγορές του, εκτός κι αν μας διαφεύγει κάτι.
Σίγουρα, για την πλειοψηφία των καταναλωτών, το εισόδημα δεν έχει αυξηθεί. Δεν ακολουθούν δηλαδή οι απολαβές τους την ίδια αυξητική πορεία, όπως οι τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών. Σαφώς και δεν σταμάτησαν να καταναλώνουν. Βεβαίως, το να επισκεφθεί κανείς ένα κατάστημα ένδυσης και υπόδησης δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι θα αγοράσει και κάτι. Άρα αυτή η αύξηση της επισκεψιμότητας για την οποία γίνεται λόγος, δεν έχει απαραίτητα και τον ανάλογο αντίκτυπο στον τζίρο μιας επιχείρησης. Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις των σουπερμάρκετ και των υπεραγορών; Εκεί ο καταναλωτής δεν πάει για βόλτα, αλλά για να καλύψει ανάγκες πιο απαραίτητες για το νοικοκυριό του. Προσπαθεί λοιπόν να προσαρμοστεί, γνωρίζοντας ότι λίγο ή πολύ ό,τι αγοράσει θα είναι πλέον πιο ακριβό σε σχέση με πέρυσι, όπως το επιβεβαιώνει κάθε νέα έκδοση μηνιαίου παρατηρητηρίου τιμών.
Η συμπεριφορά των καταναλωτών έχει αλλάξει. Όπως εξηγεί ο αρμόδιος Σύνδεσμος Καταναλωτών, πλέον, η επιλογή του τι θα καταλήξει στο καλάθι και στο ταμείο γίνεται με πολλή προσοχή. Οι καταναλωτές μετατοπίζουν την προτίμησή τους σε ετικέτες πιο οικονομικές, από αυτές που επέλεγαν μέχρι σήμερα, ή γεμίζουν το καλάθι τους με προϊόντα που είναι σε προσφορά. Καταγράφεται επίσης μια στροφή των καταναλωτών σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Πρόκειται για προϊόντα τα οποία παράγει η ίδια η υπεραγορά και που φαίνεται να κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος, κυρίως, δε, στην κατηγορία προσωπικής υγιεινής και γενικότερα προϊόντα με χαμηλό brand loyalty. Τα πιο πάνω αποτελούν μια προσπάθεια του μέσου καταναλωτή να δημιουργήσει ένα δίκτυ προστασίας απέναντι στην ακρίβεια. Διότι άλλα θεσμοθετημένα εργαλεία στην ουσία δεν υπάρχουν. Ο καταναλωτής παραμένει ανοχύρωτος, αφού πέρα από το μηνιαίο παρατηρητήριο τιμών, το οποίο ενημερώνει για τις διακυμάνσεις των τιμών σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα και τον προηγούμενο χρόνο, δεν έχει ουσιαστικά εργαλεία να αντιμετωπίσει την ακρίβεια.
Δημιουργεί λοιπόν ένα δικό του «παρατηρητήριο τιμών» για τα προϊόντα που τον ενδιαφέρουν. Μέσα από τη δική του έρευνα αγοράς έχει μια εικόνα για το πού θα βρει σε χαμηλότερη τιμή τα καθαριστικά, τα είδη προσωπικής υγιεινής, κ.ο.κ. και αναλόγως κάνει την επιλογή του για την επιχείρηση από την οποία θα το προμηθευτεί. Δεν μπορεί πάντα, ωστόσο, να έχει πλήρης εικόνα ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι εφικτό δηλαδή να επισκέπτεται κανείς τέσσερις υπεραγορές την ημέρα για να δει και να συγκρίνει τις τιμές των προϊόντων. Ναι, η έρευνα αγοράς είναι στοιχείο καταναλωτικής συνείδησης, αλλά σίγουρα ο χρόνος είναι πολύτιμος για τον καθένα. Είναι ως εκ τούτου απαραίτητη η συνδρομή του κράτους και της αρμόδιας υπηρεσίας να προσφέρει εργαλεία και κάποιο δίκτυ προστασίας απέναντι στην ακρίβεια.
Μια πρώτη προσπάθεια άρχισε προ μηνών με το καλάθι του νοικοκυριού το οποίο δεν προχώρησε και λόγω χρόνου αλλά και λόγω διαφωνιών. Μια δεύτερη προσπάθεια είναι το e-kalathi. Πρόκειται για ένα live παρατηρητήριο τιμών προϊόντων που θα διατίθεται μέσω εφαρμογής στους καταναλωτές, ώστε να μπορούν να συγκρίνουν τιμές ανά σημείο λιανικής πώλησης και το συνολικό κόστος του καλαθιού εκ των προτέρων και να εντοπίζουν την πιο οικονομική επιλογή. Κάτι αντίστοιχο λειτουργεί ήδη στην ελληνική αγορά. Εκεί είναι διαθέσιμα –με τα καλά και τα κακά τους– η αντίστοιχη πλατφόρμα e-katanalotis, το Καλάθι του Νοικοκυριού, ενώ πρόσφατα δημιουργήθηκε και Καλάθι του Νονού. Εδώ, ακόμα το συζητάμε.
