Της Ελένης Ξένου
Προφανώς και δεν πρέπει να φτάσουμε στο σημείο να διαχωρίζονται οι πολίτες στους εμβολιασμένους και στους ανεμβολίαστους ως διάκριση που συνεπάγεται στιγματισμό και ό,τι αυτός επισύρει μαζί του. Και προφανώς στόχος δεν πρέπει να είναι να «τιμωρούνται» όσοι δεν εμβολιάζονται από τη στιγμή που ο εμβολιασμός δεν είναι υποχρεωτικός. Εκείνο, ωστόσο, το οποίο υπερβαίνει σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης, όπως αυτή της πανδημίας, το ατομικό μας δικαίωμα, είναι το καθήκον. Και είναι σε αυτή ακριβώς την αναγωγή –από το δικαίωμα στο καθήκον–που έχουμε αποτύχει. Διότι προφανώς περιοριζόμαστε στην «υπεράσπιση» του ατομικού μας δικαιώματος, προκειμένου να δραπετεύσουμε από το καθήκον. Και βέβαια δεν αναφέρομαι σε όσους έχουν όντως ιατρικούς λόγους που δεν τους επιτρέπουν τον εμβολιασμό, αλλά σε αυτούς που θεωρούν πως το δικαίωμά τους υπερέχει και προέχει του καθήκοντος που έχουν να συμπεριφερθούν με συλλογική συνείδηση ώστε αυτή η χώρα να προχωρήσει στην επόμενη μέρα της πανδημίας. Και να οχυρωθεί όσο το δυνατόν καλύτερα απέναντι στις όποιες επερχόμενες μεταλλάξεις και στις όποιες οικονομικές μεταπτώσεις.
Οι λόγοι και τα κίνητρα βάσει των οποίων επιλέγουμε να εστιάσουμε στο ατομικό μας δικαίωμα και όχι στο καθήκον είναι πολλά και ενδεχομένως φτάνουν σε πολύ μεγαλύτερο βάθος από την όποια ελαφρότητα των ψεύτικων ειδήσεων ή των παραπλανητικών οδηγιών από διάφορους αρνητές ή «συνωμοσιολόγους». Αγγίζουν ίσως τη μεγαλύτερη παθογένεια που μας χαρακτηρίζει εδώ και καιρό. Κι αυτή δεν είναι άλλη από τον ατομικισμό που μας διακατέχει και της αναγωγής του ως απόδειξης μαγκιάς ή δεν ξέρω και εγώ τι άλλο θεωρούμε πως ανεβάζει το όποιο ανάστημά μας. Πιπιλούμε λέξεις όπως την ελευθερία της βούλησης χωρίς καν να αντιλαμβανόμαστε πως ιδιαίτερα σε συνθήκες πανδημίας εκείνο που θα έπρεπε να ορίζει και να καθορίζει αυτή την ελευθερία ώστε να διακρίνεται από την αυθαιρεσία, είναι το ηθικό βάρος. Και ακριβώς σε μια εποχή όπου η ηθική συνείδηση μπάζει από παντού, αν πραγματικά εκείνο το οποίο μας ενδιαφέρει είναι η επαναφορά του ήθους ως μέτρο της ζωής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τότε οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε πως εμείς πρώτοι πρέπει να το επαναφέρουμε. Και σε μια εποχή πανδημίας αυτό το ηθικό βάρος, η εσωτερική δηλαδή επιταγή, ο σεβασμός προς ένα νόμο που εμείς οι ίδιοι θέτουμε στον εαυτό μας είναι εκείνος που θα μας αυτοκαθορίσει σαν ελεύθερα όντα και όχι σαν αυθαίρετες υπάρξεις. Και το ερώτημα που τίθεται πέρα από τις επιδερμικές αναλύσεις της πρώτης σελίδας ή των δελτίων ειδήσεων δεν είναι κατά πόσο δικαιούμαι ή όχι να εμβολιαστώ, αλλά το κατά πόσο ή όχι έχω επίγνωση ότι η ελευθερία της βούλησης δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη από αυτό ακριβώς το ηθικό της βάρος.
Διαφορετικά πρόκειται για μια αυθαίρετη και αναρχούμενη βούληση, η οποία δεν αναγνωρίζει παρά μόνο το ιδιοτελές ατομικό συμφέρον, παραγνωρίζοντας το καθήκον προς το σύνολο και προς τον ίδιο τον τόπο. Και αυτός ακριβώς ο ατομικισμός, ή για να το θέσω αλλιώς η έλλειψη κοινωνικής συνείδησης είναι η βαθύτερη αιτία της δραπέτευσής μας από το καθήκον, πράγμα που μας χαρακτηρίζει όχι μόνο σε ό,τι αφορά τη συνθήκη της πανδημίας αλλά και σε πολλές άλλες σοβαρές πτυχές της ζωής μας. Με αποτέλεσμα να συνεχίζουμε να ρίχνουμε το φταίξιμο αλλού για όποιο δεινό μας συμβαίνει και όχι στη δική μας αδυναμία να αποκτήσουν οι σκέψεις και οι πράξεις μας ένα ηθικό βάρος το οποίο να θέτει τον πήχη ψηλά και να αναγάγει το καθήκον ως ύψιστο συμφέρον. Με πιο απλά λόγια, όπως είπε κάποτε και ο Μαχάτμα Γκάντι, «δικαιώματα που δεν προκύπτουν από ένα καθήκον που επιτελέσαμε καλά, δεν αξίζουμε να τα έχουμε». Και ο νοών νοείτω. Όλα τ’ άλλα είναι για να ’χουμε να λέμε και για να χαρίζουμε στα δελτία ειδήσεων πηχυαίους τίτλους που να προσελκύουν περισσότερες εμπορικές διαφημίσεις.
