Του Παναγιώτη Καπαρή
«Μ’ από την κόλασή μου, σου φωνάζω: Εικόνα σου είμαι, κοινωνία, και σου μοιάζω...» έγραψε στο κλασικό πλέον: «το ποίημα της νύκτας» η Γαλάτεια Καζαντζάκη. Θεσμοί και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αρμενίζουν στην ίδια βάρκα, είτε με ανέμους, είτε με μπουνάτσες, αναζητώντας τον δικό τους παράδεισο, ο οποίος διέρχεται πάντα από την κόλαση της ζωής. Οι εξουσίες, εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική, κλυδωνίζονται από παλιές αμαρτίες και σημερινές αστοχίες, με τα Μέσα Ενημέρωσης, αποδυναμωμένα και «αποστεωμένα» να ακολουθούν ασθμαίνοντας, αδυνατώντας να ορθώσουν λόγο ανατροπής της κατηφόρας. Όλοι περιμένουν μαζί με τον Κωνσταντίνο Καβάφη «στην αγορά συναθροισμένοι τους βαρβάρους…» Και «γιατί ενύχτωσε κι οι βάρβαροι δεν ήλθαν. Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα, και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν. Και τώρα τι θα γενούμε χωρίς βαρβάρους. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις».
Πίσω από τους θεσμούς, υπάρχουν απλώς άνθρωποι ικανοί και ανίκανοι, τίμιοι και διεφθαρμένοι. Υπάρχουν ηγέτες, πολιτικοί, διευθυντές και λειτουργοί του δημοσίου, οι οποίοι έχουν την ευθύνη όχι μόνο της θέσπισης και ελέγχου, αλλά και της λειτουργίας των θεσμών. Για το λειτούργημα το οποίο επιτελούν, είτε εκλεγμένοι είτε διορισμένοι, πληρώνονται αδρά και τυγχάνουν, είτε σειράς προνομίων είτε της μονιμότητας στην εργασία. Πρακτικά οι νομοθεσίες αποτελούν το πλαίσιο λειτουργίας των θεσμών και συντάσσονται πρώτα από την εκτελεστική εξουσία και τους βουλευτές, ακολούθως εγκρίνονται από την Ολομέλεια της Βουλής και όταν υπάρχει διαφωνία μεταξύ των εξουσιών τελικός κριτής είναι το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο.
Η κρίση των θεσμών αναδεικνύεται, κατά κανόνα, κάθε φορά κατά την οποία υπάρχει οικονομική κρίση και ακρίβεια. Και συνήθως οι επικριτές είναι οι εργαζόμενοι εκτός της «φωλιάς» του Δημοσίου, οι οποίοι βλέπουν τα έσοδά τους να κατακρημνίζονται και τις δουλειές τους να χάνονται. Εδώ εισέρχεται και ο ιστορικός κανόνας, ο οποίος λέει ότι οι αυτοκρατορίες, τα κράτη, οι εξουσίες, ακόμη και οι οικογένειες διαλύονται, όταν δεν μπορούν να θρέψουν τους υπηκόους και τα μέλη τους. Όταν το στομάχι είναι γεμάτο, τότε είναι όλα όμορφα και ωραία. Όταν αδειάσει, τότε αρχίζει η γκρίνια και αναζητούνται αποδιοπομπαίοι τράγοι και ένοχοι για την κατρακύλα των θεσμών και της οικονομικής κρίσης ή και της καταστροφής. Δεν είναι τυχαία η ρήση ότι οι εκλογές κερδίζονται ή χάνονται από το καλάθι της οικοκυράς.
Κομβικό σημείο για την κρίση των θεσμών, διαδραματίζει η γραφειοκρατία, η οποία από δύναμη της εκάστοτε δημοκρατικής εξουσίας, μετατρέπεται σε αδυναμία. Στην Κύπρο, λίγο μετά την καταστροφή του 1974, λέγεται ότι ο Μακάριος έδωσε εντολή, όπου εργαζόταν ένας δημόσιος υπάλληλος, να διοριστούν ακόμη δέκα, ώστε να αντιμετωπιστεί η ανεργία και να πάρει μπρος η οικονομία. Από τότε, οι εννέα επιπλέον δημόσιοι υπάλληλοι, έγιναν 99, πολλαπλασιάστηκαν οι διευθυντικές θέσεις, θεσμοθετήθηκαν οι κλίμακες ανέλιξης, χωρίς αξιολόγηση και η αξιοκρατία αντικαταστάθηκε από τις κομματικές ταυτότητες. Και για να δικαιολογούνται οι διευθυντικές θέσεις, πολλαπλασιάστηκε η γραφειοκρατία και οι απαιτήσεις για πιστοποιητικά από διάφορες υπηρεσίες. Το πιο τραγικό, είναι ότι ψηφιοποιήθηκε και πολλαπλασιάστηκε η γραφειοκρατία, αντί να μειωθεί με τη δύναμη της τεχνολογίας.
Η κρίση των θεσμών οδήγησε μοιραία και στην κρίση της δημοσιογραφίας και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Σχεδόν όλοι οι κάτοχοι κινητών τηλεφώνων απολαμβάνουν τη δημοσιότητα μερικών δευτερολέπτων, μέσα από τα ΜΚΔ. Νομίζουν ότι είναι παντογνώστες και παντοδύναμοι και απεμπολούν στην πλειονότητά τους τα κείμενα και τις αναλύσεις έμπειρων δημοσιογράφων. Οι εφημερίδες κλείνουν η μία μετά την άλλη και οι «αστραπιαίες» δημοσιεύσεις στις ιστοσελίδες και τα ΜΚΔ, κατάργησαν την ουσιαστική ενημέρωση. Το φαινόμενο του Φειδία Παναγιώτου είναι το πιο χαρακτηριστικό. Ενώ ήταν ουσιαστικά αποκλεισμένος από τα παραδοσιακά μέσα, εφημερίδες, τηλεοράσεις και ραδιόφωνα, πέτυχε με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, το απίστευτο. Να εκλεγεί μόνος του ευρωβουλευτής και να ξεπεράσει σε ψήφους παραδοσιακά κόμματα.
Τα fake news αντικατέστησαν με άγαρμπο τρόπο την παραδοσιακή προπαγάνδα. Το χάος των πληροφοριών και η αδυναμία των ανθρώπων ακόμη και να διαβάσουν τις πληροφορίες, οδηγεί σε αυτό το οποίο αποκαλούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δημοκρατικό έλλειμμα. Εδώ έρχεται και η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία συλλέγει τον όγκο των πληροφοριών και παρουσιάζει σε περίληψη και με εύπεπτο τρόπο, αυτό το οποίο επιθυμεί ο «πελάτης», όχι πάντα με αθώα προσέγγιση. Όλα στη ζωή κάνουν κύκλους και ουδείς αναντικατάστατος. Και ο άνθρωπος και η φύση και η οικονομία και οι θεσμοί. Και εκεί που όλα τα σκιάζει ο φόβος και η φοβέρα, έρχεται η θεία δίκη και όλα ξεκινούν απ’ την αρχή.
