Όταν οι ΗΠΑ ετοίμαζαν το σχέδιο Ανάν έστειλαν τον κ. Γουέστον στην Άγκυρα. Εκεί για να πειστεί η Τουρκία να δεχθεί την επιδιαιτησία του γ.γ. του ΟΗΕ ενσωματώθηκαν στο σχέδιο Ανάν μία σειρά από απαιτήσεις της Τουρκίας. Ήταν τα περίφημα 12 σημεία Ζιγιάλ. Αυτό κατέστησε το σχέδιο ετεροβαρές και υπέρ της Τουρκίας. Αποτέλεσμα ήταν η αποδοχή του από Τουρκία και Τ/κ και η απόρριψή του πανηγυρικά από τους Ε/κ. Όμως, αυτό δεν ενόχλησε ούτε ξάφνιασε τις ΗΠΑ. Το ζητούμενο για αυτές σε εκείνη τη χρονική περίοδο δεν ήταν η λύση του Κυπριακού.
Προτεραιότητα είχε η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την Ε.Ε. και η πρόσδεσή της στη Δύση. Κάπως έτσι κινήθηκε και ο πρόεδρος Τράμπ κατά την προετοιμασία και την παρουσίαση του σχεδίου του αιώνα. Προτεραιότητά του ήταν η συνδιαμόρφωση μαζί με την κυβέρνηση Νετανιάχου ενός σχεδίου που να καλύπτει τις ισραηλινές απαιτήσεις, έτσι ώστε να γίνει αποδεχτό από το Ισραήλ. Δευτερευόντως έγιναν δεκτές και κάποιες υποδείξεις των σουνιτικών αραβικών κρατών του Κόλπου. Επί της ουσίας του το σχέδιο υιοθετεί τις ισραηλινές θέσεις σε μία σειρά καίριων ζητημάτων. Προνοεί την ενσωμάτωση στο Ισραήλ τόσο της κοιλάδας του Ιορδάνη όσο και των εβραϊκών οικισμών της Δυτικής Όχθης. Σε αντάλλαγμα θα δοθούν κάποιες περιοχές στην έρημο του Νεγκέβ παρά τα σύνορα με την Αίγυπτο. Προβλέπει ακόμα την αποστρατικοποίηση του παλαιστινιακού κράτους και τον πλήρη έλεγχο των οδών επικοινωνίας ανάμεσα στους διάφορους παλαιστινιακούς θύλακες από το Ισραήλ. Επιπλέον το παλαιστινιακό κράτος δεν θα έχει χωρικά ύδατα και ΑΟΖ, κανένα λιμάνι και αεροδρόμιο αλλά ούτε και σύνορα με την Ιορδανία. Οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες του 1948 δεν θα επιστρέψουν στο Ισραήλ, αλλά είτε θα παραμείνουν στις χώρες όπου ευρίσκονται είτε θα εγκατασταθούν στο Παλαιστινιακό κράτος. Η Ιερουσαλήμ θα είναι η πρωτεύουσα του Ισραήλ που θα αναγνωριστεί ως εβραϊκό κράτος. Αντίστοιχα πρωτεύουσα των Παλαιστινίων θα γίνουν κάποια προάστια της ανατολικής Ιερουσαλήμ. Έτσι ενώ κατ΄ όνομα το Σχέδιο μιλάει για δύο κράτη επί της ουσίας το Παλαιστινιακό είναι ένα κράτος περιορισμένης κυριαρχίας. Τέλος ακόμα και η υλοποίησή του προβλέπει μεταβατική περίοδο 4 χρονών εντός της οποίας θα πρέπει να γίνει ο αφοπλισμός της Γάζας πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι ανέφικτο.
ο σχέδιο παρουσιάστηκε σε μία χρονική περίοδο όπου Νετανιάχου και Τράμπ αντιμετωπίζουν νομικές και πολιτικές διαδικασίες που αμφισβητούν την εξουσία τους. Ταυτόχρονα, ευρίσκονται σε προεκλογική περίοδο. Η παρουσίασή του έγινε ενώπιον ανάλογου κοινού και αποσκοπούσε να βοηθήσει και τους δύο άνδρες να ξεπεράσουν τα πολιτικά εμπόδια για την παραμονή και διατήρησή τους στην εξουσία. Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι τα αραβικά κράτη του Κόλπου και τα σουνιτικά βασίλεια απέφυγαν να καταδικάσουν το σχέδιο και στην ουσία κάλεσαν τους Παλαιστινίους να το θεωρήσουν ως βάση για διαπραγματεύσεις. Η στάση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι για τις χώρες αυτές ο μείζων κίνδυνος για την ασφάλειά τους σήμερα είναι το Ιράν και όχι το Ισραήλ. Η προστασία από τις ΗΠΑ αλλά έμμεσα και από το Ισραήλ έναντι της ιρανικής απειλής είναι σημαντικότερη από την τύχη των Παλαιστινίων. Ως ήταν αναμενόμενο, όλες οι παλαιστινιακές οργανώσεις και η Παλαιστινιακή Αρχή απέρριψαν το σχέδιο. Ανάλογη στάση υιοθέτησαν το Ιράν, η Τουρκία και η Χεζμπολά. Τέλος να σημειώσουμε ότι τυχόν μονομερή ισραηλινά βήματα εφαρμογής τμημάτων του σχεδίου όπως η προσάρτηση της κοιλάδας του Ιορδάνη και των εβραϊκών οικισμών θα προκαλέσουν σοβαρές αναταράξεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Όλα δείχνουν ότι η παρέλευση του χρόνου σε συνδυασμό με τα εβραϊκά τετελεσμένα επί του εδάφους, αλλά και τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα, έχουν λειτουργήσει σε βάρος των Παλαιστινίων. Εκτιμώ πως τηρουμένων των αναλογιών είμαστε μπροστά σε παρόμοιες εξελίξεις στο Κυπριακό. Δεν είναι καθόλου τυχαία η επαναλαμβανόμενη προσπάθεια από ΗΠΑ και Βρετανία για δημιουργία των προϋποθέσεων που θα επιτρέψουν την ομαλή αποχώρηση της UNFICYP.
Ο κ. Πέτρος Ζαρούνας είναι διεθνολόγος.
