Kathimerini.com.cy
Η χρόνια ανησυχία ή ο μηρυκασμός μπορεί να κάνουν κακό στον εγκέφαλο. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του Alzheimer’s & Dementia συσχέτισε αυτά τα αρνητικά μοτίβα σκέψης με αλλαγές στον εγκέφαλο οι οποίες θα μπορούσαν να σχετίζονται με νόσο Αλτσχάιμερ.
Οι συγγραφείς της μελέτης διαπίστωσαν ότι οι ηλικιωμένοι που εμφάνιζαν τακτικά αυτό που οι συγγραφείς αποκαλούν επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας –για παράδειγμα, προβλήματα μνήμης– από εκείνους που δεν τις εμφάνιζαν. Είχαν επίσης υψηλότερα επίπεδα των πρωτεϊνών β-αμυλοειδές και tau στον εγκέφαλό τους. Η συσσώρευση αυτών των πρωτεϊνών, οι οποίες δημιουργούν στον εγκέφαλο βλαπτικές μάζες, που είναι γνωστές ως «πλάκες και κόμποι», αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου Αλτσχάιμερ, το οποίο ξεκινά στα πρώιμα στάδιά της – ακόμη και προτού ένα άτομο εμφανίσει αντιληπτά συμπτώματα άνοιας.
Προηγούμενες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο άγχος και στην κατάθλιψη και στην υψηλότερη επίπτωση της νόσου Αλτσχάιμερ και άλλων τύπων άνοιας, δηλώνει η δρ Jennifer R. Gatchel, επίκουρος καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Τα άτομα με άγχος και κατάθλιψη εμφανίζουν συχνά επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις, και έτσι τα ευρήματα δεν προκαλούν έκπληξη από αυτή την άποψη.
«Ωστόσο, εντυπωσιάστηκα κάπως από την ισχυρή συσχέτιση που διαπίστωσαν οι συγγραφείς της μελέτης ανάμεσα στις επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις και στη γνωστική έκπτωση ακόμη και μετά από προσαρμογή για παράγοντες κινδύνου για νόσο Αλτσχάιμερ. Αυτό ήταν έκπληξη για μένα», δηλώνει η δρ Gatchel, η οποία είναι επίσης ψυχίατρος στα νοσοκομεία Massachusetts General Hospital και McLean Hospital.
Πάντως, είναι πολύ νωρίς για να πούμε κατά πόσο αυτά τα αρνητικά μοτίβα σκέψης προκάλεσαν στην πραγματικότητα τα προβλήματα που παρατήρησαν οι ερευνητές στον εγκέφαλο.
«Πρόκειται για μια μελέτη που διεξήχθη σωστά, αλλά έχει και περιορισμούς», προσθέτει η δρ Gatchel.
Κατ’ αρχάς, είναι μια μελέτη παρατήρησης, το οποίο σημαίνει ότι, αν και οι ερευνητές εντόπισαν συσχετίσεις ανάμεσα στην έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας, στο επίπεδο πρωτεϊνών στον εγκέφαλο και στα αρνητικά μοτίβα σκέψης, αυτό δεν αποδεικνύει ότι οι αρνητικές σκέψεις προκάλεσαν τις αλλαγές στον εγκέφαλο και στις γνωστικές ικανότητες. Είναι δηλαδή πολύ πιθανό η σύνδεση να ακολούθησε διαφορετική κατεύθυνση – για παράδειγμα, η συσσώρευση πρωτεϊνών στον εγκέφαλο να συνέβη πρώτα και να προκάλεσε τόσο τη γνωστική έκπτωση όσο και τα αρνητικά μοτίβα σκέψης.
Ακόμη κι έτσι, τα ευρήματα σίγουρα απαιτούν παρακολούθηση, δηλώνει η δρ Gatchel. Αν οι επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις επηρεάζουν τον εγκέφαλο, μπορεί να είναι δυνατή μια παρέμβαση για την πρόληψη της άνοιας.
«Αυτό θα ήταν ένα σημαντικό αντικείμενο για μελλοντικές μελέτες», προσθέτει.
Πληροφορίες για τη μελέτη
Η μελέτη περιλάμβανε 360 υγιείς ενήλικες άνω των 55 ετών. Οι συμμετέχοντες περιέγραψαν πώς σκέφτονταν συνήθως σχετικά με αρνητικά συμβάντα, χρησιμοποιώντας ένα ειδικά σχεδιασμένο ερωτηματολόγιο, στο οποίο οι απαντήσεις βαθμολογούνταν σε μια κλίμακα από το 0 (ποτέ) έως το 4 (σχεδόν πάντα). Τους ζητήθηκε επίσης να αναφέρουν τυχόν συμπτώματα που σχετίζονταν με κατάθλιψη και άγχος. Στη συνέχεια, οι ερευνητές έλεγξαν τη γνωστική λειτουργία των συμμετεχόντων στην πάροδο του χρόνου. Ορισμένα άτομα υποβλήθηκαν επίσης σε μελέτη του εγκεφάλου με τομογραφίες PET, προκειμένου να αναζητηθούν εναποθέσεις β-αμυλοειδούς και tau – των δύο προβληματικών πρωτεϊνών.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα που ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα επαναλαμβανόμενων αρνητικών σκέψεων παρουσίασαν ταχύτερη έκπτωση τόσο της συνολικής γνωστικής λειτουργίας όσο και της μνήμης σε διάστημα τεσσάρων ετών, σε σύγκριση με τα άτομα που είχαν χαμηλότερες βαθμολογίες στο ερωτηματολόγιο. Τα άτομα αυτά είχαν επίσης μεγαλύτερη συγκέντρωση β-αμυλοειδούς και tau στον εγκέφαλό τους. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι, αν και οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα που εμφάνιζαν κατάθλιψη και άγχος είχαν επίσης μείωση των γνωστικών ικανοτήτων και των βαθμολογιών μνήμης, τα ίδια τα συμπτώματα δεν συνδέονταν με υψηλότερα επίπεδα των βλαβερών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο.
Ο ρόλος του στρες
Η ανησυχία και ο μηρυκασμός ως μοτίβα σκέψης μπορούν συχνά να πυροδοτηθούν από το στρες, δηλώνει η δρ Gatchel. Αυτός ο τύπος σκέψης αποτελεί στην πραγματικότητα έναν μηχανισμό αντιμετώπισης προβλημάτων για ορισμένα άτομα – αν και όχι ιδιαίτερα χρήσιμο. Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι η σύνδεση ανάμεσα στις αρνητικές σκέψεις και στο στρες μπορεί να βρίσκεται στη ρίζα των αλλαγών που παρατήρησαν. Οι επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις μπορεί επίσης να προκαλέσουν χρόνιο στρες, το οποίο ωθεί τον οργανισμό να απελευθερώσει ορμόνες που αλληλεπιδρούν με άλλες ουσίες εντός του για να προκαλέσουν τη συσσώρευση πρωτεϊνών στον εγκέφαλο. Οι ερευνητές επισήμαναν, ωστόσο, ότι αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να συμβεί αν βιώσετε μια σύντομη περίοδο στρες που σχετίζεται με κάποιο συγκεκριμένο συμβάν. Αντιθέτως, είναι κάτι που προκαλείται από μια χρόνια κατάσταση που υφίσταται για μεγαλύτερη χρονική περίοδο.
Ενθάρρυνση της θετικής σκέψης
Τι πρέπει λοιπόν να κάνετε αν πιστεύετε ότι συνηθίζετε να ανησυχείτε και να μηρυκάζετε; Υπάρχουν πολλά βήματα που μπορείτε να κάνετε για να αλλάξετε αυτά τα ανθυγιεινά μοτίβα, να βελτιώσετε τη νοητική και συναισθηματική σας υγεία και να διατηρήσετε την υγεία του εγκεφάλου σας, δηλώνει η δρ Gatchel.
Αναγνωρίστε το πρόβλημα. Αρχικά, συνειδητοποιήστε πόσο συχνά ακολουθείτε αρνητικούς τρόπους σκέψης. Αναρωτηθείτε: Ανησυχείτε αποκλειστικά για το μέλλον, χωρίς να αναπτύσσετε ένα εποικοδομητικό σχέδιο για την αντιμετώπισή του; Βασανίζεστε συχνά για παλαιότερα γεγονότα τα οποία δεν μπορείτε να αλλάξετε; Είναι οι σκέψεις σας παρεισφρητικές; Επηρεάζουν την καθημερινή σας ζωή; Οι σκέψεις αυτές εμφανίζονται για μία ή δύο εβδομάδες κάθε φορά, τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας; Αν ισχύουν αυτά, μπορεί να εμφανίζετε επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις και η συνειδητοποίηση του προβλήματος είναι το πρώτο βήμα για την επίλυσή του.
Βρείτε νέες στρατηγικές. Εάν πιστεύετε ότι βουλιάζετε σε αυτό το μοτίβο αρνητικών σκέψεων, μπορείτε να αναπτύξετε άλλες συνήθειες για να σπάσετε τον κύκλο, όπως όταν υιοθετείτε μια νέα συνήθεια. Για παράδειγμα, αν αρχίζετε να έχετε αρνητικές σκέψεις, μπορείτε να αντιδράσετε και να εστιάσετε αλλού την προσοχή σας, ακούγοντας μουσική, διαβάζοντας ή μιλώντας σε κάποιον φίλο ή συγγενή.
Θέστε ένα όριο. Δεχθείτε ότι δεν είναι πρόβλημα να εντοπίζετε, κατά καιρούς, αρνητικές σκέψεις και ανησυχίες. Αλλά όταν εμφανίζονται αυτές οι σκέψεις και ανησυχίες, δοκιμάστε να θέσετε ένα όριο στο χρονικό διάστημα που θα επιτρέψετε στον εαυτό σας να εστιάσει σε αυτές.
Πείτε, για παράδειγμα, «θα σκεφτώ γι’ αυτό το πρόβλημα ή θα μιλήσω με κάποιον φίλο γι’ αυτό από τις 12 έως τη 1 σήμερα, αλλά μετά θα ασχοληθώ με κάτι άλλο», προτείνει η δρ Gatchel.
Θέστε το πρόβλημα στις σωστές του διαστάσεις. Όταν έχετε άγχος, είναι εύκολο να καταλήξετε στην καταστροφολογία. Για παράδειγμα, μπορεί να ανησυχείτε ότι όλη η οικογένειά σας θα αρρωστήσει βαριά και θα πεθάνει από την Covid-19. Είναι χρήσιμο να αμφισβητήσετε αυτόν τον καταστροφικό τρόπο σκέψης με πραγματικά γεγονότα και στοιχεία. Αντί να οδηγείστε στο χειρότερο δυνατό σενάριο, προσπαθήστε να δείτε μια πιο ρεαλιστική εικόνα.
Για κάποια άτομα είναι επίσης χρήσιμο να αναπτύσσουν απλά σχέδια για την αντιμετώπιση του χειρότερου δυνατού σεναρίου. Αυτό τους παρέχει μια αίσθηση ελέγχου.
Υιοθετήστε συνήθειες που είναι υγιεινές για τον εγκέφαλο. Πολλά από τα βήματα που ακολουθείτε για να προστατεύσετε τη σωματική σας υγεία είναι επίσης αποτελεσματικά για την προαγωγή της συνολικής ψυχικής ευεξίας και της υγείας του εγκεφάλου. Σε αυτά περιλαμβάνονται η υγιεινή διατροφή με αφθονία φρούτων και λαχανικών, η τακτική σωματική άσκηση, η επικοινωνία με φίλους και συγγενείς, ο επαρκής ύπνος, η προθυμία για νέες εμπειρίες και η συμμετοχή σε δραστηριότητες που σας προσφέρουν χαρά και μια αίσθηση σκοπού.
«Η υιοθέτηση οποιασδήποτε νέας συνήθειας μπορεί να είναι δύσκολη», δηλώνει η δρ Gatchel. Έχετε υπομονή με τον εαυτό σας και σκεφθείτε να χρησιμοποιήσετε μεθόδους όπως οι εξής: συνεργαστείτε με κάποιον που θα σας βοηθήσει να ελέγχετε τον εαυτό σας, προγραμματίστε δραστηριότητες και ανταμείψτε τον εαυτό σας για την πρόοδο που σημειώνετε.
Αναζητήστε βοήθεια. Οι ιδέες που αναφέρονται παραπάνω είναι βασικές αρχές σε μια μέθοδο που είναι γνωστή ως γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, δηλώνει η δρ Gatchel. Εάν δεν καταφέρνετε να αλλάξετε από μόνες σας τον τρόπο σκέψης σας, θα μπορούσατε να συμβουλευθείτε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Αυτός μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε καλύτερους τρόπους αντιμετώπισης του στρες και του άγχους, οι οποίοι να προάγουν τη γενικότερη ευεξία σας – και παράλληλα να προστατεύουν τον εγκέφαλό σας.
