Του Παναγιώτη Καπαρή
Ιστορίες τρέλας για τους σύγχρονους κουτο-γραικούς. Οι αρχαίοι Έλληνες και πολλοί άλλοι λαοί της Ανατολής χρησιμοποιούσαν τα κυπαρίσσια για να φτιάχνουν αντιπυρικές ζώνες. Ήξεραν πολύ καλά, ότι τα λυγερόκορμα δέντρα, πολύ δύσκολα καίγονται και γι’ αυτό και γύρω από τις πόλεις φύτευαν πυκνές συστάδες από κυπαρίσσια, πολλές φορές με διπλές, τριπλές ή και τετραπλές συστάδες, ως ένα είδος φυσικού τοίχους. Τα κυπαρίσσια έχουν βαθιές ρίζες, ενώ συγκρατούν και μεγάλες ποσότητες νερού και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται και ως φυσικές καμήλες. Στην ίδια κατηγορία των «αντιπυρικών» δέντρων εντάσσονται μεσογειακά δέντρα, όπως οι χαρουπιές, οι οξιές, οι δρύες και τα πλατάνια.
Η ιστορία λέει ότι τα πεύκα τα έφεραν οι Ρωμαίοι, στην περιοχή της Ανατολής. Μάλιστα, έκοβαν τα κυπαρίσσια και στη θέση τους, φύτευαν τα εύφλεκτα πεύκα. Με τον πονηρό αυτό τρόπο, κάθε φορά που γίνονταν εξεγέρσεις, έβαζαν φωτιά στα πεύκα και έκαιγαν ολόκληρα χωριά και πόλεις. Οι ειδικοί λένε ότι τα πεύκα όταν πάρουν φωτιά, μεταδίδουν με ταχύτατους ρυθμούς την πυρκαγιά με τις εκρήξεις των κουκουναριών, ενώ και μια φορά κάθε εκατό χρόνια, αυτοαναφλέγονται σε περιόδους καύσωνα. Η ιστορία λέει ακόμη ότι οι αρχαίοι Έλληνες φύτευαν στα νεκροταφεία, τα οποία ήταν εκτός των τειχών, συστάδες από κυπαρίσσια, ένα είδος φυσικού διαδρόμου, για διαφεύγουν σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Δηλαδή όταν οι εχθροί έκαιγαν τα δάση και τις άλλες καλλιέργειες εκτός των τειχών, οι πολιορκημένοι είχαν φυσικούς και προστατευόμενους διαδρόμους για να διαφύγουν. Η παράδοση με τα κυπαρίσσια συνεχίστηκε και στα χριστιανικά κοιμητήρια, χωρίς κανείς να γνωρίζει τον λόγο για τον οποίο φυτεύεται το συγκεκριμένο δέντρο. Κατά πάσα πιθανότητα, αποτελεί συνέχεια της παράδοσης των αρχαίων Ελλήνων.
Η ιστορία αλλά και η παράδοση πάντα διδάσκουν. Οι πρόγονοί μας νήστευαν 40 μέρες, για να πουν μια παροιμία, ένα σοφό λόγο ή να εφαρμόσουν μια τεχνική ή μια ιατρική θεραπεία. Καλό είναι τώρα που βρίσκεται σε εξέλιξη μια τεράστια και δαπανηρή προσπάθεια για αναδάσωση των περιοχών, οι οποίες κάηκαν στις πρόσφατες πυρκαγιές, να χρησιμοποιηθούν δέντρα, τα οποία αντέχουν στις φωτιές και σίγουρα δεν είναι ανάγκη να φυτευτούν νέα πεύκα. Είναι πραγματικά τρέλα να φυτεύουμε ακόμη στην Κύπρο, πεύκα, αφρικανικούς φίκους, ευκαλύπτους, ακακίες και άλλα ξενόφερτα δέντρα, τα οποία καταστρέφουν κυριολεκτικά και δεν προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον. Ιδιαίτερα στις πόλεις οι φίκοι, οι οποίοι σηκώνουν τα πεζοδρόμια και λερώνουν τους δρόμους με τους μικροσκοπικούς καρπούς τους, είναι πιο σοφό να κοπούν όλοι και να αντικατασταθούν από κυπαρίσσια. Σύμφωνα με την παράδοση, τους φίκους τους έφερε ο Μακάριος από τις Σεϋχέλλες, όταν εξορίστηκε σε αυτό το μαγικό τόπο. Ωστόσο, στο τροπικό κλίμα των Σεϋχελλών, τα νερά είναι επιφανειακά, γι’ αυτό και οι φίκοι απλώνουν τις ρίζες τους και δεν τις οδηγούν προς τα κάτω, όπως στα κυπριακά δέντρα, όπου το νερό είναι λιγοστό. Επιπλέον στις Σεϋχέλλες η φύση προνόησε και με τους καρπούς των φίκων, τρέφονται πτηνά της περιοχής και έτσι δεν καταλήγουν στα πεζοδρόμια, όπως συμβαίνει στην Κύπρο.
Οι εβραίοι, οι οποίοι διέμεναν στο παρελθόν στην Κύπρο και διατηρούσαν μεγάλα τσιφλίκια, χρησιμοποιούν κατά κόρο τα κυπαρίσσια, για να προστατεύουν τα καρποφόρα δέντρα τους. Στην κατεχόμενη Κοντέα, στο Ζακάκι, στο Μενεού και σε άλλες περιοχές τις Κύπρου, βρίσκει κανείς ακόμη και σήμερα πολλές συστάδες από κυπαρίσσια, γύρω από τα χωράφια. Με τον τρόπο αυτό, προστάτευαν τα καρποφόρα δέντρα από τους ανέμους, αλλά και από την μετάδοση ασθενειών. Αν αρρωστούσε μια καλλιέργεια, η μεταφορά σε μια άλλη καλλιέργεια, μέσω των ανέμων, ήταν πιο δύσκολη και έτσι προστάτευαν τα γεννήματά τους.
Οι πρόγονοί μας χρησιμοποιούσαν ακόμη ένα δέντρο, με superfood φρούτα, τις παπουτσοσυκιές για να φτιάχνουν «άτρωτους» φραγμούς, τόσο για τους κλέφτες, όσο και για τους εχθρούς. Οι παπουτσοσυκιές χρειάζονται ελάχιστο νερό, καθόλου περιποίηση και είναι σχεδόν άτρωτες από τη φωτιά. Σήμερα μερικοί «ξύπνιοι» αντικατέστησαν τις δύσκολες καλλιέργειες δέντρων, φρούτων και λαχανικών, με καλλιέργεια της παπουτσοσυκιάς. Κυριολεκτικά κερδίζουν πολλαπλάσια από τις παραδοσιακές καλλιέργειες, με ελάχιστο ρίσκο, με ελάχιστα έξοδα και κυρίως με ελάχιστο κόπο. Η Κύπρος χρειάζεται σήμερα λίγους «διαβασμένους και ξύπνιους», οι οποίοι να πατήσουν στα χνάρια των παππούδων μας και σίγουρα θα μπορέσουν να κάνουν θαύματα. Τα απλά είναι τα δύσκολα, αλλά ποτέ δεν είναι ακατόρθωτα.
