Του Παναγιώτη Καπαρή
«Το δειν…» (η ματιά) είτε μίσους είτε έρωτα ήταν κραταιά ως ο θάνατος, πριν από μερικές δεκαετίες στα χωριά της Κύπρου. «Αν σε δουν στον καφενέ και σηκώσουν το φρύδι, τότε μάζεψε τα πράματά σου και φύγε μακριά…», ήταν η ρήση για την απόρριψη ενός ανθρώπου από την τοπική κοινωνία. Δεν χρειάζονταν ούτε φωνές, ούτε επιχειρήματα, ούτε δίκες, ούτε και βία. Αρκούσε ένα φαρμακερό βλέμμα και εξαφανιζόσουν ως οντότητα. Πάντα, υπήρχαν κάποιοι λόγοι, είτε δίκαιοι, είτε άδικοι, αλλά αυτό δεν είχε και τόση σημασία, ανάμεσα στους «αδρώπους του χωρκού». Συνηθισμένη μορφή καταδίκης ήταν και οι κατάρες, οι οποίες είναι ακόμη χειρότερη μορφή τιμωρίας. Οι πρόγονοι μας, εμπειρικά, γνώριζαν ότι οι κατάρες ενεργοποιούνται, στα θύματα αν ήταν δίκαιοι και στους θύτες αν ήταν δίκαιες. Οι κατάρες ήταν ίσως η πιο ισχυρότερη δύναμη καταστολής των εξεγέρσεων και σίγουρα πιο ισχυρές και από τις δυνάμεις καταστολής. Αλλά και σήμερα, εμπειρικά και πάλι, οι κατάρες ενεργοποιούνται με σκληρό τρόπο, σε αυτούς οι οποίοι αδίκησαν ή εκμεταλλεύτηκαν συνανθρώπους τους.
Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, η τιμωρία ατόμων τα οποία παρανόμησαν και καταπάτησαν τα δικαιώματα του Θρόνου, δεν είναι ούτε η καταγγελία στην Αστυνομία, ούτε η προσφυγή στα δικαστήρια. Λαμβάνει απόφαση η Ιερά Σύνοδος και απλά βγαίνει ο διάκος και διαβάζει τους αναθεματισμούς κατά του συγκεκριμένου προσώπου. Ανάλογες πρακτικές ακολουθούν και άλλες Εκκλησίες, συνήθως για εκκλησιαστικά παραπτώματα. Ανάμεσά τους και ο αναθεματισμός τριών μητροπολιτών το 1973, από Μείζονα και Υπερτελή Σύνοδο, οι οποίοι προηγουμένως καθαίρεσαν τον μακαριστό αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Στην εποχή μας, σε πολλές προηγμένες και πολύβουες κοινωνίες, ακολουθούν μια άλλη παρόμοια τακτική, για να τιμωρούν τους «άτακτους». Το «name and shame», δηλαδή αντί να επιβάλεις πρόστιμο, απλώς ανακοινώνεις το όνομα του ατόμου ή της εταιρείας, η οποία παρανόμησε ή εξαπάτησε το Δημόσιο. Η Δήμητρα Καλογήρου, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, λέει ότι «για κάποιες εταιρείες και άτομα το “name and shame” είναι δυσμενέστερη τιμωρία και από το χρηματικό πρόστιμο. Υπάρχουν περιπτώσεις εταιρειών, ιδίως ξένων συμφερόντων, που θα προτιμούσαν σαφώς μεγαλύτερο πρόστιμο παρά να δημοσιοποιηθεί το όνομά τους, σε συνάρτηση με παράβαση των νομοθεσιών της κεφαλαιαγοράς». Αλλά και η δημοσιοποίηση της περίφημης λίστας Γιωρκάτζη, δεν μπορεί να εξαιρεθεί από τον κανόνα το «name and shame».
Η Βουλή των Αντιπροσώπων, ύστερα από δεκαετίες προβληματισμού και με πρωτοβουλία του Δημήτρη Συλλούρη, συνέταξε κώδικα δεοντολογίας. Με την καλή πίεση της Greco και του Κυριάκου Χατζηγιάννη, με το καλό πείσμα των υπηρεσιακών της Βουλής, συντάχθηκε αρχικά ένας ογκωδέστατος τόμος, στα πρότυπα κοινοβουλίων, χωρών με κοινοβουλευτική εμπειρία αιώνων. Με το καλό πείσμα του προέδρου της Επιτροπής Θεσμών Ζαχαρία Ζαχαρίου και τις «ευλογίες» του προέδρου της Βουλής, Αδάμου Αδάμου, η συζήτηση προχώρησε και τελικά ψηφίστηκε ένας ολιγοσέλιδος κώδικας, ο οποίος, ωστόσο, αποτελεί επιτομή του αρχικού κώδικα. Έγινε το πρώτο μεγάλο βήμα και τώρα είναι θέμα της επιτροπής, η οποία θα συσταθεί να ελέγχει και να «τιμωρεί» με το «name and shame», με επιπλήξεις, ακόμη και με υποχρέωση του βουλευτή να απολογηθεί ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής. Σίγουρα δεν υπάρχει μεγαλύτερη τιμωρία για ένα πολιτικό πρόσωπο, να απολογείται δημοσίως και να δέχεται τα πυρά και τα πειράγματα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και ιδιαιτέρως των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.
Όλα τα πράγματα σε αυτή τη γη έχουν δύο όψεις, όπως και τα νομίσματα. Το «πόθεν έσχες» από τη μία και ο αυστηρός κώδικας δεοντολογίας από την άλλη, ενδεχομένως θα αποθαρρύνουν σοφούς και πολύ μορφωμένους ανθρώπους, να εμπλακούν με την πολιτική, όση καλή διάθεση και αν διαθέτουν, για να προσφέρουν στην κοινωνία. Ο φόβος και μόνο, ότι αν κτυπήσουν κατεστημένα και συγκρουστούν με ανομολόγητα συμφέροντα, θα δεχθούν συκοφαντίες και θα εξευτελιστούν δημοσίως, αποτελεί σοβαρό αποτρεπτικό λόγο για να εμπλακούν στα κοινά. Δεν είναι τυχαίο και το γεγονός ότι αξιόλογοι και σοφοί άνθρωποι δεν καταφέρνουν να εκλεγούν βουλευτές. Ωστόσο, όλα στον κόσμο κάνουν κύκλους, όπως οι εποχές και σίγουρα, όταν υπερ-περισσεύουν τα σκάνδαλα, υπερπερισσεύουν και οι ευκαιρίες σοφών ανθρώπων για να ανέλθουν σε θώκους εξουσίας και να προσφέρουν στον τόπο τους και στους συνανθρώπους τους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ουδείς αναντικατάστατος και ουδείς μοναδικός σωτήρας του κόσμου τούτου.
